Krzyż prosto nakreślił Mojżesz – kanon święta Podwyższenia Krzyża

Katabasja – czyli ostatnie zwrotki każdej z dziewięciu (de facto ośmiu, bo druga jest pomijana) kanonu, kiedy dwa chóry schodzą się w śpiewie – święta Podwyższenia Krzyża wykonywane są na długo przed samymi jego obchodami.

Samo święto obchodzone jest 14 września (więcej można o nim poczytać tutaj), a pierwszy jego zwiastun to 1 sierpnia, na inne, mniejsze święto Krzyża (więcej w tym miejscu) i potem te katabasja są śpiewane do święta Przemienienia (6 sierpnia), w dzień jego oddania (13 sierpnia), po oddaniu święta Zaśnięcia Bogurodzicy (23 sierpnia), i tak aż do oddania święta Podwyższenia Krzyża, czyli 21 września. To jedne z dłużej śpiewanych katabasji. Również irmosy – czyli pierwsze zwrotki każdej pieśni, nawiązują do danego kantyku biblijnego – święta Podwyższenia Krzyża są tożsame z jego katabasjami. Kanon jest autorstwa św. Kosmy z Majumy, śpiewany na ton ósmy.

Z pełnym tekstem w języku polskim można zapoznać się tutaj (strony 6-9), a w cerkiewnosłowiańskim w tym miejscu. Tutaj podaję tylko irmosy pierwszej i dziewiątej pieśni (akurat ten kanon ma dwie takowe) po polsku i w cerkiewnosłowiańskim, a poniżej – nagrania. Pierwsza dziewiąta pieśń jest równocześnie zadostojnikiem – czyli hymnem ku czci Bogurodzicy na Boskiej Liturgii zamiast „Dostojno jest” („Godnym jest”) – święta, śpiewanym przez cały jego okres, czyli od 14 do 21 września.

Krzyż prosto nakreślił Mojżesz
laską rozdzielając Czerwone Morze
dla idącego pieszo Izraela
i połączywszy znowu morze dla rydwanów faraona
uderzeniem w przeciwną stronę
wyobraził tym niezwyciężony oręż,
przeto śpiewajmy Chrystusowi, Bogu naszemu,
albowiem się wysławił!

Uwielbiaj duszo moja
czcigodny Krzyż Pański!
Bogurodzico, Tyś mistycznym Rajem,
który bez ziemskiego trudu dał nam Chrystusa,
a przez Niego na ziemi zasadzone
zostało życiodajne Drzewo Krzyża,
przeto teraz przy jego podniesieniu
kłaniając się mu, Ciebie wywyższamy.

Uwielbiaj duszo moja
podniesienie życiodajnego Krzyża Pańskiego!
Śmierć, która weszła w nasz rodzaj
przez spożycie z drzewa,
dzisiaj jest zniweczona przez Krzyż,
przekleństwo bowiem matki
wszystkich pokoleń zostało rozwiązane
przez owoc czystej Matki Bożej,
którą wszystkie moce niebios wywyższają.

Крест начертав, Моисей
впрямо жезлом Чермное пресече,
Израилю пешеходящу;
тоже обратно фараоновым колесницам,
ударив, совокупи,
вопреки написав непобедимое оружие.
Тем Христу поим, Богу нашему,
яко прославися.

Величай, душе моя,
пречестный Крест Господень
Таин еси, Богородице, рай,
невозделанно возрастивший Христа,
Имже крестное живоносное
на земли насадися Древо.
Тем, ныне возносиму,
покланяющеся Ему, Тя величаем.

Величай, душе моя,
животворящаго Креста Господня воздвижение
Снедию древа роду прибывшая смерть
Крестом упразднися днесь,
ибо праматерняявсеродная
клятва разрушися
прозябением Чистыя Богоматере,
Юже вся Силы Небесныя величают.

Cerkiewno-słowiański (polskie napisy)