Śpiew na Komunię w rycie bizantyjskim

WSTĘP
Przedstawiane tu zagadnienie dotyczy w zasadzie dwóch momentów Boskiej Liturgii, następujących jeden po drugim. Pierwszy to tzw. zapriczastie, czyli Komunia duchowieństwa i przygotowanie Darów dla wiernych, a dla wiernych przygotowanie się do Ich przyjęcia. Priczastie to w cerkiewnosłowiańskim jedna z nazw sakramentu Eucharystii, zatem dosłownie to moment „przed Priczastiem/Eucharystią świeckich wiernych”. Ta część dla duchowieństwa dzieje się w ołtarzu, a świeccy są poza nim. Drugi moment to udzielanie Świętych Darów Ciała i Krwi Pańskich wiernym: niższemu duchowieństwu jak np. lektorzy oraz świeckim. Tu już większość/wszyscy są poza ołtarzem, przed ikonostasem: prezbiterzy (czy też biskup, jak jest) przy pomocy diakonów udzielają Eucharystii (czasem też sami diakoni, zależnie od sytuacji), a wierni Ją przyjmując, podchodząc do Kielicha Pańskiego.

To tak w skrócie, bo ten artykuł ma mówić o tym, co śpiewać i czytać w dwóch częściach Świętej Liturgii. Pragnę jednak poruszyć jeszcze jeden pokrewny wątek dotyczący tego, co następuje już po przyjęciu Ciała i Krwi Chrystusa przez wszystkich, którzy byli do tego sposobni. Bo tutaj też występują pewne różnice pomiędzy tradycjami lokalnymi, a niekiedy wręcz parafiami.

Zatem, tekst zostanie podzielony na trzy części. I w każdej

Serbska pieśń paraliturgiczna na święto Zaśnięcia Bogurodzicy

Święto Zaśnięcia Matki Bożej, obchodzone 15 sierpnia, jest jednym z 12 największych świąt cerkiewnych, a chyba także największą uroczystością Maryjną w prawosławiu. Poprzedza je dwutygodniowy post, a samo święto trwa aż 9 dni. Nic więc dziwnego, że istnieją pieśni paraliturgiczne na ten czas. Przedstawiona tutaj bazuje na tekście napisanym przez wielkiego serbskiego teologa – św. biskupa Mikołaja (Velimirovića).

Moje tłumaczenie na polski (Molila se Sveta Majka na Maslinskoj gori):

Światłości niezmienna… – eksapostilarion Przemienienia Pańskiego

Eksapostilarion (cs. eksapostilarij lub swetilen) to hymn jutrzni: po kanonie, a przed sticherami pochwalnymi. Z natury krótki, na ton 3, który się charakteryzuje radością i odwagą. Często recytowany, ale na znamienite uroczystości śpiewany.

A Przemienienie Pańskie zalicza się niewątpliwie do najbardziej chwalebnych świąt prawosławnych. Ten typ hymnu jeszcze szczególniej wybrzmiewa w to święto, które tyle mówi o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym, jako Światłości Ojca, Który daje nam światłość wiekuistą, niestworzoną.

Tekst polski:

Kościoły orientalne – ich lista, teologia i ortodoksyjność

Kościoły te – jak zresztą w tytule – często nazywane orientalnymi (ang. Oriental Orthodox, arab. Urṯūḏuksiyya Mašriqiyya), by odróżnić je od tych wschodnio-rzymskich=bizantyjskich. Znane także jako „dochalcedońskie”/„przedchalcedońskie” /„miafizyckie”. Po polsku bywają nazywane „ortodoksyjnymi”, by odróżnić je od prawosławia bizantyjskiego, jest to jednak, w mojej skromnej opinii, sztuczny termin. Jednak ortodoksja w języku polskim częściej odnosi się do kwestii w judaizmie albo po prostu pewnego konserwatyzmu; tymczasem na gruncie chrześcijańskim mamy rodzimy, bo słowiański odpowiednik tego greckiego terminu: to właśnie „prawosławny”.

Jest to rodzina Cerkwi, które odłączyły się od Cerkwi wschodnio- i zachodnio-rzymskich (tzn. „bizantyjskich” i Zachodu łącznie Rzymem), czyli cesarskich, na soborze w Chalcedonie w 451 roku – stąd nazwa „dochalcedońskie”/„przedchalcedońskie”.

Ta schizma wynikła jednak przede wszystkim z

Lista lokalnych Kościołów prawosławnych bizantyjskich i ich charakterystyka

Wszystkie te Cerkwie posługują się rytem bizantyjskim (Greek Orthodox/Byzantine Orthodox/Roum Orthodox), tyle że w różnych jego odmianach (tradycjach) lokalnych – właściwie każda Cerkiew lokalna ma co najmniej jedną własną tradycję i kilka pomniejszych w ramach niej/nich. Te Kościoły prawosławne nazywane są też czasem „chalcedońskimi”/„wschodnimi” (Eastern Orthodox/Urṯūḏuksiyya šarqiyya), jako że przyjęły postanowienia soboru chalcedońskiego, skoro były związane z Cesarstwem Bizantyjskim (Wschodniorzymskim) i grecki pełnił rolę najważniejszego języka w tych wspólnotach. W ramach niektórych z tych Kościołów istnieją także parafie rytów zachodnich, co zostało wspomniane w poprzednim artykule. Te zachodnie parafie, w zależności od jurysdykcji, posługują się kalendarzem neojuliańskim lub starojuliańskim, a język to angielski, hiszpański, łacina, niemiecki, francuski. Wszystkie Cerkwie z listy stanowią JEDEN KOŚCIÓŁ, który wyznajemy w Credo; a dlaczego? to można przeczytać w artykule: Struktura Kościoła prawosławnego i jego ryty liturgiczne

Podane nazwy Cerkwi lokalnych nie są

Chociaż do grobu zstąpiłeś, o Nieśmiertelny… – kontakion Paschy

Chrystus zmartwychwstał! Okres Paschalny oraz niedziele oktoichu (cyklu „zwykłego”, posługując się nomenklaturą zachodnią) mają w Prawosławiu, w tym w rycie bizantyjskim, bardzo bogatą hymnografię. Tym razem zostanie przedstawiony kontakion Paschy, który być może nam nieco umyka na tle innych znamienitych modlitw na ten czas. Ten prawosławny hymn wielkanocny towarzyszy wiernym w modlitwach od Niedzieli Zmartwychwstania przez wiele następnych dni, aż do Oddania Paschy włącznie, która wypada w środę przed czwartkiem Wniebowstąpienia. Śpiewany na Boskiej Liturgii w ramach małego wejścia, na Jutrzni Paschalnej po szóstej pieśni Kanonu Paschy oraz śpiewany na tzw. Czasach Paschy (Godzinach Paschy) w Tygodniu Paschalnym. Poza Liturgią, po Światłym Tygodniu dalej obecny na jutrzni i godzinach kanonicznych, ale z racji tego, że pojawiają się tam inne kontakiony, to potrafi on się przesunąć na inne miejsce, i wówczas raczej już jest czytany.

Hymn ten jest na ton ósmy. Ma on charakter uroczysty, tryumfalny, a przy tym podniosły. Wskazuje na wieczność. A wieczność otrzymaliśmy właśnie dzięki temu, co opisuje ten kontakion. Mianowicie, gdy Ponadczasowy Syn Boży stał się człowiekiem, dobrowolnie przyjął mękę i śmierć, został

Nie płacz nade Mną, Matko… – zadostojnik Wielkiej Soboty

Wielka Sobota, zgodnie z księgami liturgicznymi, jest po Passze najważniejszym dniem w roku dla prawosławnego chrześcijanina. To wówczas dzieje się to, co zostało zapowiedziane od stworzenia świata: Bóg odpoczął siódmego dnia. Odpoczął w grobie, ale zstępuje do Otchłani. Wszystko to zdumiewa, daje różne przeżycia i przemyślenia. Prawosławne hymnografia i liturgika tego dnia starają się ukierunkować wiernego tak, by przeżył to emocjonalnie, a jednocześnie nie płytko, żeby wyniósł z tego realną wiedzę, która pomoże mu dalej kroczyć przez życie. Jak wielki to dzień, może świadczyć właśnie zadostojnik śpiewany na Boskiej Liturgii zamiast zwyczajnego hymnu do Bogurodzicy.

Zadostojnik to irmos 9-tej pieśni kanonu jutrzni danego święta. Dziewiąta pieśń zawsze odwołuje się w pewien sposób do Matki Bożej. Irmos to pierwsza „zwrotka” danej pieśni, daje też wzorzec melodyczny. Zadostojnik przysługuje wąskiej grupie dni: Okresowi Paschalnemu; świętu Połowy Pięćdziesiątnicy; Sobocie Wskrzeszenia Łazarza; Wielkiemu Czwartkowi; 12 wielkim świętom; i właśnie Wielkiej Sobocie.

Zadostojnik, podobnie jak cały Kanon Wielkiej Soboty, śpiewany jest