Jak dobrze przeżyć Wielki Post?

Pytanie, które zadaje sobie wiele osób co roku… Postaram się podać tu pewne porady. Jednak, uwaga! To, co piszę, wypływa z własnego doświadczenia oraz różnych zaobserwowanych tradycji – to tylko przykłady, nie żadna wyrocznia! Przy tym ufam, że komuś może coś się z tego przydać, zwłaszcza żeby Wielki Post wyróżniał się na tle całego roku, a nawet spośród innych postów. By był on swoistym „duchowym SPA”, czasem dla nas, aczkolwiek oczywiście w Bożym kontekście.

Pierwszy tydzień Świętej Czterdziesiątnicy jest tak istotny, iż propozycje na ten czas zawarłam w osobnym wpisie: Jak dobrze przeżyć Czysty Tydzień? Zatem, ten artykuł obejmuje okres od poniedziałku II tygodnia Wielkiego Postu do Czwartku Palmowego włącznie. Czemu czwartku VI tygodnia? Bo pragnę popełnić osobny tekst, który będzie zawierał 3 dni: Piątek Palmowy, Sobotę Łazarza i Niedzielę Palmową.

Rozpiski z czytaniami, przykładowymi hymnami, wersetami synaksarionu (wprowadzenie do danego dnia liturgicznego) oraz linkami do tekstów liturgicznych można znaleźć tutaj; łącze prowadzi do II tygodnia, ale na samym dole znajdziecie tam odsyłacze to pozostałych tygodni.

Wygląd kącika z ikonami opisuję w ostatnich zdaniach artykułu Jak dobrze przeżyć Przedpoście?

O święcie Zwiastowania w kontekście modlitewnym, jedzeniowym itp. informacje w osobnym wpisie: Jak dobrze przeżyć święto Zwiastowania NMP?

I PORADY OGÓLNE
1. Życie modlitewne
a) Najważniejsze to tak naprawdę życie sakramentalne. Częsta Eucharystia w Wielkim Poście to prawdziwe wzmocnienie – każde wielkopostne nabożeństwo takim jest, bo widzimy, że nie jesteśmy sami na tej arenie walki, ale Ciało i Krew Pańskie to jednak najlepszy oręż, i jeszcze większe zawiązanie wspólnoty. A to poczucie wspólnoty jest potrzebne nie tylko na te 40 dni Wielkiego Postu – ale zapewniam, że inaczej będziemy przeżywać radości Soboty Wskrzeszenia Łazarza i Niedzieli Palmowej oraz tragedie dni Wielkiego Tygodnia oraz inaczej wejdziemy w Zmartwychwstanie Chrystusa, jeśli wszystko „przemodlimy” i „przeklęczymy” z tymi samymi ludźmi. Nawet pocałunki i pozdrowienia paschalne wybrzmią inaczej, i piszę to z własnego doświadczenia zarówno z Polski, jak i Libanu.

Dobrze jest zatem

Jak dobrze przeżyć święto Zwiastowania NMP?

Uwaga wstępna! Daty podaję według mineji, tj. kalendarza cerkiewnego – jeśli ktoś posługuje się starym stylem i nie pamięta faktycznych dat, a tylko te świeckie, to musi dodawać 13 dni. To, co piszę, wypływa z własnego doświadczenia, różnych zaobserwowanych tradycji – to tylko przykłady, nie żadna wyrocznia! Ufam jednak, że komuś może coś się z tego przydać, zwłaszcza żeby okres świąteczny się wyróżniał, by proza życia nas nie przygniatała, za to by co raz bardziej żyć Bożą Rzeczywistością. Bo o to chodzi przecież w życiu liturgicznym, a nawet ludowych obyczajach związanych z różnymi świętami i postami 😉

1. Podstawa to udział w nabożeństwach święta Zwiastowania Bogurodzicy. Ideałem jest, by być na wieczerni (lub powieczerzu) z litiją w wigilię święta (tj. 24 marca) i ewentualnie jutrzni – obydwa nabożeństwa zawierają prawie wszystkie specjalne hymny święta, które pozwalają poznać jego treść i wczuć się w nie. Do tego to naturalne przygotowanie do Boskiej Liturgii. I to Liturgia jest najważniejsza, sprawowana w dniu święta (25 marca), Jeśli będzie to dzień powszedni Wielkiego Postu, tj. okres od poniedziałku do piątku włącznie, to Liturgia będzie łączyć się z wieczernią, i będzie miała sporo specjalnych hymnów i jedne z najbardziej rozbudowanych czytań roku. Choćby już dla tej uczty duchowej warto być na tym nabożeństwie, jeśli tylko nie ma poważnych przeszkód. Jednak, przede wszystkim to na Liturgii możemy przyjąć Eucharystię – czyli Priczastie, a to oznacza faktyczny udział w wydarzeniach święta. Nie zawsze jednak możemy przyjść na jakiekolwiek nabożeństwo. Co wtedy? W przypadku Zwiastowania to trudna sprawa, gdyż święto trwa raptem dwa dni, i jego drugi dzień, jeśli nie wypada w sobotę lub niedzielę, nie przewiduje Liturgii. A więc, w praktyce, w większości parafii drugiego dnia święta nie będzie żadnego nabożeństwa. Jeśli jednak będzie – to zachowa ono wielkopostny charakter, i tylko część hymnografii będzie świąteczna, a Eucharystia nie będzie udzielana, no chyba że to środa, piątek albo wspomniane sobota lub niedziela.

Można też wysłuchać transmisji nabożeństw – wybór jest szeroki, w różnych językach i tradycjach lokalnych, sposobach śpiewu itd. Absolutnie NIE zastąpi to udziału we wspólnotowej modlitwie w świątyni, ale… Lepsze to, niż nic. Pamiętajmy też jednak, iż w przypadku tego święta istnieją przeróżne

Jak dobrze przeżyć Czysty Tydzień?

Uwaga wstępna! To, co piszę, wypływa z własnego doświadczenia oraz różnych zaobserwowanych tradycji – to tylko przykłady, nie żadna wyrocznia! Ufam jednak, że komuś może coś się z tego przydać, zwłaszcza żeby Czysty Tydzień się wyróżniał na tle całego roku, by to był prawdziwie czas oczyszczenia wszystkich zmysłów i poznania siebie samych w celu poznania tego, nad czym mamy pracować, a także jak poznawać Boga i budować relacje z Nim oraz ludźmi.

WSTĘP
Pierwszy tydzień Wielkiego Postu, zwany Czystym Tygodniem, to jeden z najbardziej wymagających dla prawosławnego wiernego tygodni w ciągu roku. Rzymscy katolicy mają jedną Środę Popielcową rozpoczynającą Wielki Post, my zaś właśnie Czysty Tydzień, gdzie pierwsze pięć dni można porównać do otwartej wojny ze słabościami ciała, psychiki i duszy. Jakie są cele Czystego Tygodnia? Bym powiedziała, że są trzy:
a) Oczyszczenie ciała, duszy i umysłu;
b) Zaprawa w boju, by było łatwiej przez resztę Wielkiego Postu oraz potem w Wielkim Tygodniu (jeszcze ciut sroższym, i z jeszcze dłuższymi nabożeństwami) – bo wiemy, jak reagujemy całościowo, psychosomatycznie (duszą i ciałem) na przeróżne rzeczy, i jesteśmy choć trochę wyćwiczeni w reakcjach;
c) Motywacja – jak udało nam się przetrwać (a najlepiej przy tym: dobrze wykorzystać) tak trudne dni, to nie powinniśmy tracić sił i ducha przez resztę łagodniejszych dni Świętej Czterdziesiątnicy.

Można tu jeszcze dołożyć dwa następujące aspekty, ściśle duchowe:
a) Zazwyczaj w Czystym Tygodniu jesteśmy nieco „lepsi” – to jest wskazówka, jacy powinniśmy być na co dzień, a nie tylko od ścisłego postu; stać nas na więcej!
b) Czysty Tydzień to takie laboratorium duchowe – dostrzegamy różne detale życia codziennego, w tym duchowego; poznajemy zatem bardziej nasze słabe i mocne strony, co bagatelizujemy a jednak jest istotne itp.

Również przypominamy sobie, że naszym celem jest przebóstwienie, udział w Zmartwychwstaniu, a ciało ziemskie jest słabe i opierając się tylko na nim, nic nie osiągniemy. A na końcu tej wielkiej postnej wędrówki mamy przecież doświadczyć przedsmaku Zmartwychwstania, celebrując Paschę Pańską.

Rozpiskę z czytaniami, przykładowymi hymnami na dany dzień, linki do pełnych tekstów liturgicznych itp. można znaleźć w tym miejscu bloga.

„Wystrój” świętego kąta/z ikonami powinien być przygotowany już w wieczór Niedzieli Przebaczenia Win, o czym piszę w ostatnich zdaniach tekstu „Jak dobrze przeżyć Przedpoście?”.

PORADY OGÓLNE – poniedziałek-piątek włącznie
Jeśli ktoś nigdy nie pościł ściśle w Czystym Tygodniu, lepiej nie wprowadzać wszystkich praktyk na raz i w ich maksymalnym stopniu, lecz po trochu, konsultując z sobą samym i duchownym, co będzie dla nas szczególnie korzystne, a jednocześnie możliwe to zrealizowania. Pamiętajmy jednak, że bez wyszczególnienia tego tygodnia będzie nam potem trudniej się zmotywować. Poza tym, w wielu parafiach w następnych tygodnia Wielkiego Postu nie ma już tylu nabożeństw, co właśnie w jego pierwszym – warto skorzystać z tej bogatej oferty, jaką daje nam Cerkiew od setek lat, i jaką stworzyli, udoskonalali i którą żyli Ojcowie i Matki Kościoła na przestrzeni całej historii.

1. Dobrze jest

Wielki Post i Wielki Tydzień w tradycji arabskiego chrześcijaństwa – spotkanie w Boratyńcu Ruskim (+nagranie)

W III Niedzielę Wielkiego Postu, poświęconą Świętemu Krzyżowi miałam okazję poprowadzić wykład łączący tematykę obydwu moich projektów, tj. liturgicznego (Po co jeść, skoro można pościć) oraz arabskiego chrześcijaństwa prawosławnego (Allah w Cerkwi), czyli… Wielki Post i Wielki Tydzień w arabskiej tradycji prawosławnej. Spotkanie miało miejsce w prawosławnej parafii św. Anny w Boratyńcu Ruskim pod Siemiatyczami, a jego inicjatorem i organizatorem był proboszcz – o. Andrzej Opolski.

Wiele on działa na rzecz uświadamiania swoich parafian w zakresie wyznawanej przez nich wiary, stara się też pokazywać im źródła prawosławia. A niewątpliwie tradycja arabska jest jednym z takowych. Stąd też pełny tytuł spotkania brzmiał:

Przedpoście w prawosławnych rytach zachodnich i pożegnanie „alleluja”

W rytach zachodnich Przedpoście trwa trzy niedziele – nie cztery, jak w rycie bizantyjskim. W pozostałych rytach wschodnich Przedpoście także oczywiście występuje, ale trwa różną liczbę dni, o czym można znaleźć tu i ówdzie materiały na blogu.

Niedziele Przedpościa w rytach zachodnich to :
1. Septuagesima, czyli Siedemdzesiątnica; w Polsce znana także jako Niedziela Starozapustna, Niedziela Starego Zapustu, Niedziela Starego Mięsopustu. To 63 dni/9 tygodni przed Niedzielą Paschy. Ewangelia to Mt 20,1-16, tj. przypowieść o robotnikach w winnicy.

2. Sexagesima, czyli Sześćdziesiątnica; w Polsce znana także jako Niedziela Mięsopustna, Niedziela Przedzapustna. To 56 dni/8 tygodni przed Niedzielą Paschy. Ewangelia to Łk 8,4-15, tj. przypowieść o siewcy/ziarnach.

3. Quinquagesima, czyli Pięćdziesiątnica; w Polsce znana także jako Niedziela Zapustna lub Młody Mięsopust. To 49 dni/7 tygodni przed Niedzielą Paschy. Ewangelia to Łk 18,31-43, tj. ostatnia (trzecia) zapowiedź Męki i Zmartwychwstania przed wjazdem do Jerozolimy oraz uzdrowienie ślepca spod Jerycha.

Błogosławieństwo antiocheńskiego prawosławnego biskupa rytu bizantyjskiego w ramach wizytacji parafii archanioła Michała w Whittier California (parafia rytu zachodniego w ramach Patriarchatu Antiocheńskiego) w Niedzielę Quinquagesima, czyli ostatnią Przedpościa.

Warto tutaj zauważyć, iż Niedziela o Ślepcu spod Jerycha występuje w niektórych tradycjach rytu bizantyjskiego jako pierwsza/druga niedziela przygotowawcza do Przedpościa, o czym więcej w tym wpisie.

Przedpoście zostało zachowane w parafiach prawosławnych rytów zachodnich, w tzw. VOM-ie to jest Mszy Trydenckiej w Kościele rzymsko-katolickim oraz części Kościołów, które wyłoniły się w okresie reformacji, jak luterańskim czy anglikańskim. Reformy Soboru Watykańskiego II (połowa XX wieku) usunęły Przedpoście w ramach tzw. NOM-u, czyli zreforomowanego rytu rzymskiego, który obecnie dominuje w Kościele rzymsko-katolickim.

Przedpoście wprowadza już pewne zmiany liturgiczne, które

Rozpiska Triody Postnej – cz. 7 (VI Tydzień Wielkiego Postu, tj. Tydzień Palmowy)

Kolor liturgiczny: fiolet, może się zdarzyć gdzieniegdzie czerń.

Post: brak mięsa, nabiału, ryby; liczba posiłków 2-3; w dni, gdy sprawowana jest Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów wieczorem, powstrzymanie się od pokarmów i napojów 6-8 godzin przed przyjęciem Eucharystii (jak ktoś może, od północy; jak ktoś nie może, porozmawiać z kapłanem, w jaki sposób może pościć – zawsze należy obserwować siebie pod względem zdrowia i fizycznego, i duchowego).

Cały ten tydzień, zwany Palmowym, stanowi przygotowanie do dwóch wielkich, ściśle związanych ze sobą świąt, wprowadzających w Wielki Tydzień: Soboty Wskrzeszenia Łazarza i Niedzieli Palmowej. Dlatego też piątek jest ostatnim dniem Wielkiego Postu – Świętej Czterdziesiątnicy; od soboty nie ma już Wielkiego Postu, co nie znaczy, że nie ma postu jako takiego (tak łatwo być nie może!). Więcej o tym tygodniu w tym artykule.

Gorliwie zaczynając szósty tydzień czcigodnego postu,
przynieśmy wierni, Panu przedwstępny śpiew święta palm,
Idącemu w chwale mocą Bóstwa do Jerozolimy, aby uśmiercić śmierć.
Przeto przygotujmy pobożnie znaki zwycięstwa, gałązki cnót,
śpiewając „Hosanna” Stworzycielowi wszystkich.

ROZPISKA: 

Rozpiska Triody Postnej – cz. 6 (V Tydzień Wielkiego Postu)

Kolory liturgiczne: od poniedziałku do piątku włącznie fiolet, może się zdarzyć gdzieniegdzie czerń; sobota w tym tygodniu – fiolet lub niebieski; niedziela – fiolet lub inny nieco wyróżniający, np. bordo.

Post: brak mięsa, nabiału, ryby; liczba posiłków 1-2 w dni powszednie, a w soboty i niedziele 2-3; użycie oliwy i oleju dozwolone w sobotę i niedzielę, dla świeckich w praktyce także w inne dni, ale warto powstrzymać się od potraw z nimi przynajmniej w środę i piątek; w dniu, gdy sprawowana jest Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów wieczorem, powstrzymanie się od pokarmów i napojów 6-8 godzin przed przyjęciem Eucharystii (jak ktoś może, od północy; jak ktoś nie może, porozmawiać z kapłanem, w jaki sposób może pościć – zawsze należy obserwować siebie pod względem zdrowia i fizycznego, i duchowego).

To ostatni pełny tydzień Wielkiego Postu, więcej o nim w tym artykule.

Przepołowiwszy świętą drogę poszczenia,
pobiegnijmy do przyszłej radości,
olejem dobrych uczynków namaściwszy dusze,
abyśmy mogli pokłonić się Chrystusowi Bogu naszemu
i Bożym cierpieniom, uprzedzając
budzące bojaźń i święte zmartwychwstanie.

ROZPISKA: