Posty w Kościele prawosławnym – próba zarysu ogólnego, prawidła żywieniowe i wypis dni

WSTĘP
Na początku należy przypomnieć, iż post to nie tylko pewne zmiany w żywieniu. To zmiana całościowa: inne teksty liturgiczne i wzmożona modlitwa; pokłony do ziemi; pewne ograniczanie przyjemności (niekoniecznie złych samych w sobie); większa uwaga dotycząca wszystkiego tego, co dzieje się w nas i wokół nas. Każdy post wiąże się – w wersji minimalnej – z brakiem spożywania mięsa oraz ograniczeniem liczby posiłków (często w praktyce do jednego, dwóch lub trzech); wielu powie, że post wyklucza także współżycie seksualne, ale to powinno być zawsze decyzją obydwojga małżonków. Choć w okresach postów wielodniowych w niektóre dni dopuszcza się wino, to tylko w niewielkich ilościach, dla wzmocnienia – dobrym zwyczajem pobożności ludowej jest zupełne powstrzymanie się od alkoholu w takich okresach. Na chrześcijańskim Wschodzie zasadniczo nie istnieją pojęcia rzymskie typu „post jakościowy” i „post ilościowy”, bo de facto każdy post prawosławny zawiera obydwie rzeczy.

Ponadto warto podkreślić, iż post w znaczeniu pierwotnym oznacza

Dynamiczna miłość i nieugięta postawa faryzeuszy – metropolita Aleppo Paweł (Jazidżi) na Wielki Wtorek

Tekst pierwotnie ukazał się pięć lat temu na cerkiew.pl w tłumaczeniu Magdaleny Kaczko.

Na drugiej Jutrzni Oblubieńca, w Wielki Wtorek, Cerkiew upamiętnia Panny Roztropne. Fragment Ewangelii, który słyszeliśmy, jest podzielony na dwie części.

Pierwsza część to dyskusja między

Panny roztropne i nierozsądne – ikona Wielkiego Wtorku

Wielki Wtorek to, można by rzec, dzień słynnych przypowieści wygłoszonych przez Chrystusa, o czym więcej tutaj. Wśród nich znalazła się ta o dziesięciu pannach – pięciu roztropnych i pięciu nierozsądnych (Mt 25, 1-13).

Ikona czy też fresk przedstawiający tę przypowieść jest bardzo czytelny.

Z prawej strony widzimy konstrukcję budowlaną, na którą

Chrystus Oblubieniec – ikona trzech pierwszych dni Wielkiego Tygodnia

Cały Wielki Tydzień poświęcony jest Jezusowi Chrystusowi, Bogoczłowiekowi. Chrystusowi Cierpiącemu. Najpierw psychicznie, potem też fizycznie. Już od Soboty Łazarza nie ma celebracji świętych dnia – ich imiona wymienia się tylko przy rozesłaniu, aczkolwiek i ono zaczyna się od Chrystusa – prawie każdego dnia w inny sposób. Również od Soboty Łazarza w zasadzie nie sprawuje się dodatkowych nabożeństw w jakichś intencjach – czy to za zmarłych, czy żywych. Nie skupiamy się również na swoich bolączkach czy pragnieniach – mieliśmy 40 dni na analizy i działania w tych sprawach.

Dlatego też od jutrzni Wielkiego Poniedziałku, do jutrzni Wielkiego Czwartku niewłącznie (więcej o liturgice trzech pierwszych dni tutaj), na środku cerkwi stoi ikona Chrystusa, czasem może być to wielkoformatowa postać. Chrystus Nauczający, a jednak najczęściej: tzw. Chrystus Oblubieniec. Kapłan powinien wynieść tę ikonę w trakcie wspomnianej jutrzni, przy śpiewie troparionu Oto Oblubieniec nadchodzi… Mamy odpowiedź, skąd taka nazwa. Ba, jutrznie trzech pierwszych dni Wielkiego Tygodnia często są nazywane „Jutrznią Oblubieńca” lub „Służbą/Nabożeństwem Oblubieńca”.

Chrystusa wjeżdżającego tryumfalnie do Jerozolimy powitaliśmy dzień wcześniej, w Niedzielę Palmową. Jednak patrzymy na tę ikonę, i coś

Oto Władca powierza tobie talent… – hymn Wielkiego Wtorku

Hymnografia Wielkiego Wtorku skupia się na czuwaniu oraz motywach z przypowieści, które Chrystus wygłosił tego dnia. Jedną z nich jest słynna przypowieść o talentach.

Talenty to nie tylko zdolności dane nam od Boga, ale też wszelkie okoliczności, w których działamy i żyjemy; budowa ciała, zdrowie i choroby; osoby, którymi jesteśmy otoczeni; Dobra Nowina, którą powinniśmy głosić – to wszystko dał nam Bóg. To są najlepsze warunki do Zbawienia dla nas, dobrane personalnie, którym w pokorze i zaufaniu musimy się poddać – to z wykorzystania tych warunków przy spotkaniu z Bogiem po swojej śmierci będziemy rozliczeni. O tej przypowieści traktuje wielkowtorkowy doksastikon (nazwa od greckiego doxa – oznacza to hymn wykonywany po aklamacji Chwała Ojcu, i Synowi, i Świętemu Duchowi…) śpiewany na ton 7 na 

Święty i Wielki Wtorek – treść

Wielki Wtorek to dzień największego sporu z faryzeuszami i innymi uczonymi w Piśmie, zapowiedź zburzenia Jerozolimy, głoszenie znamienitych przypowieści.

Chrystus opisuje koniec świata, wygłasza słynną przypowieść o pannach roztropnych i nierozsądnych (tutaj tekst o ikonie) – co stanowi kolejny powód do wątku czuwania w Te Dni – oraz o talentach (artykuł o hymnie związanym z tą przypowieścią), mówi również o wdowim groszu.

Koptyjska ikona przypowieści o 10 pannach

Duszo nieszczęsna, pomyśl o ostatniej godzinie,
i ulęknij się przeklęcia figowca,
pomnażaj w trudzie dany tobie talent, czuwając i wołając:
Obyśmy nie pozostali poza pałacem Chrystusa!
(kontakion Wielkiego Wtorku)

Na tym dniu kończą się

Wielki Poniedziałek, Wielki Wtorek i Wielka Środa – liturgicznie

Te Pierwsze Trzy Dni bywają nazywane „pierwszym Triduum”. Obowiązuje w nie ścisły post: jeden skromny posiłek wieczorem bez mięsa, ryby, nabiału i oleju.

W rytach orientalnych, tj. tradycjach koptyjskiej, etiopskiej indyjskiej (malankarskiej), syriackiej i ormiańskiej nie ma Boskiej Liturgii, a nawet nie jest udzielana Eucharystia – bo to dni zachowania Baranka wybranego w Niedzielę Palmową, jeszcze zgodnie z tradycją Paschy żydowskiej. I ten Baranek czekał trzy dni, stąd też ma być ofiarowany dopiero w Wielki Czwartek, a Liturgia to przecież, m. in. Ofiara – obok wspólnego działania ludu i kapłanów. Jak mówi komentarz egipski: Liturgią w Czwartek jest sam Baranek Boży, Jezus Chrystus, Zabity Ofiarnie za grzechy świata. W porządku bizantyjskim też nie ma pełnej Liturgii, lecz Komunii się udziela – o tym niżej w tym wpisie.

Za to wszyscy wschodni chrześcijanie rano i wieczorem gromadzą się na