Rozpiska Triody Postnej – cz. 8 (Sobota Wskrzeszenia Łazarza, Niedziela Palmowa, Wielki Tydzień)

WSTĘP
Z Bożą pomocą dotarliśmy do ostatniej części okresu Triody Postnej, po jakże długich wcześniejszych etapach. Za nami Przedpoście i 40 dni Wielkiego Postu – obydwa te podokresy prowadziły do najważniejszych dni w roku: Soboty Wskrzeszenia Łazarza i Niedzieli Palmowej oraz Wielkiego Tygodnia. Trzeba tu wyjaśnić, iż Sobota Łazarza i Niedziela Palmowa w Prawosławiu to jeden podokres, zaś Wielki Tydzień to drugi podokres rzeczonej Triody. I tak jest we wszystkich jego rytach wschodnich (choć nie pada nazwa Triod), nie tylko opisywanym tu bizantyjskim. Przedstawiam zatem rozpiskę czytań, stichosy synaksarionu streszczające wydarzenia uobecniane danego dnia, postu, koloru szat liturgicznych, itd. na prawosławny Wielki Tydzień oraz dwa dni w niego wprowadzające, bez których po prostu nie miałby on miejsca.

Należy tu też zaznaczyć, iż zasadniczo w tym czasie dzień liturgiczny zaczyna się nie od wieczora – czyli wieczerni – lecz jutrzni, gdzie powieczerze łączy treści dnia mijającego z już nadchodzącym. Są tu jednak dwa wyjątki. Pierwszy to wieczernia sprawowana w Sobotę Łazarza – to ona stanowi łącznik tego mijającego dnia z nadchodzącym, czyli Niedzielą Palmową. Drugi to Liturgia Wielkiej Soboty, która łączy się z wieczernią. Choć obecnie ma charakter proroczy, to pierwotnie była paschalną, stąd też występują już na niej motywy Zmartwychwstania. Jednak płaszczanica (Grób Pański) dalej będzie stała w cerkwi, a Noc Paschalną rozpoczniemy połunoszcznicą, gdzie jeszcze raz będzie rozbrzmiewał Kanon Wielkiej Soboty.

Wreszcie, wszystkie te dni są postne: tj. nie spożywa się mięsa i nabiału, zaś szczegóły charakteryzujące dany dzień zostaną podane. Podane przepisy postne są ideałem – należy je dostosować do swojego zdrowia fizycznego i duchowego.

Cały ten czas: Sobota Łazarza, Niedziela Palmowa i Wielki Tydzień to najważniejszy okres liturgiczny w Kościele prawosławnym. Na nowo przeżywamy wielkie, zbawcze wydarzenia, gdzie w Wielkim Tygodniu Jezus Chrystus, czyli Wcielone Słowo Boże, czyni wszystko nowym – tak, jak miało to miejsce w trakcie tygodnia opisanego na początku Księgi Rodzaju.

ROZPISKA: 

Posty w Kościele prawosławnym – próba zarysu ogólnego, prawidła żywieniowe i wypis dni

WSTĘP
Na początku należy przypomnieć, iż post to nie tylko pewne zmiany w żywieniu. To zmiana całościowa: inne teksty liturgiczne i wzmożona modlitwa; pokłony do ziemi; pewne ograniczanie przyjemności (niekoniecznie złych samych w sobie); większa uwaga dotycząca wszystkiego tego, co dzieje się w nas i wokół nas. Każdy post wiąże się – w wersji minimalnej – z brakiem spożywania mięsa oraz ograniczeniem liczby posiłków (często w praktyce do jednego, dwóch lub trzech); wielu powie, że post wyklucza także współżycie seksualne, ale to powinno być zawsze decyzją obydwojga małżonków. Choć w okresach postów wielodniowych w niektóre dni dopuszcza się wino, to tylko w niewielkich ilościach, dla wzmocnienia – dobrym zwyczajem pobożności ludowej jest zupełne powstrzymanie się od alkoholu w takich okresach. Na chrześcijańskim Wschodzie zasadniczo nie istnieją pojęcia rzymskie typu „post jakościowy” i „post ilościowy”, bo de facto każdy post prawosławny zawiera obydwie rzeczy.

Ponadto warto podkreślić, iż post w znaczeniu pierwotnym oznacza

Osiołek – felieton na Niedzielę Palmową

Ten mój tekst ukazał się oryginalnie na cerkiew.pl w 2014 roku.

Było to poszabasowe przedpołudnie w Jerozolimie, jakich wiele. Ludzie po wielkim dniu święta szabasu krążyli po wąskich uliczkach załatwiając różne sprawy, głośno rozmawiali, handel kwitł po przerwie… Interesy były nawet bardziej ożywione niż zwykle w pierwszym dniu tygodnia, bowiem zgodnie ze starożytnym obyczajem, to właśnie tego dzisiaj rodziny musiały wybrać zwierzę na ofiarę do zabicia na przypadającą już w ten piątek Paschę… Słońce prażyło, w końcu to już miesiąc Nisan…

U bram tego dużego miasta, w wiosce, gdzie stało kilka chatek, stał uwiązany, wraz ze swoją matką, bezimienny osiołek. Obserwował ludzi zmierzających do miasta, wychodzących z niego… W rozmowach

„Wszyscy, którzyście ochrzczeni w Chrystusie…” – hymn Epifanii i nie tylko (dużo nagrań)

Na każdej Boskiej Liturgii – przynamniej tych najczęściej sprawowanych autorów – śpiewany jest trisagion. Dzieje się tak także na Liturgiach rozpoczynających się od wieczerni, gdzie początkowe hymny Liturgii nie są śpiewane, bo zastępują je stichery wieczerni na daną okazją. Jedyną właściwie Liturgią, na której nie słyszymy trisagionu w formie śpiewane – ale mówionej w ramach naczała (modlitw początkowych) tuż przed nią tak – jest Uprzednio Poświęconych Darów, ale nie jest to jednak pełna Liturgia.

Trisagion to Święty Boży, Święty Mocny, Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami x3. W ramach naczała jest on (melo)recytowany trzy razy. W ramach Wielkiej Doksologii (Chwała na wysokościach Bogu) oraz na Liturgii jest on śpiewany, i po trzech razach śpiewa się do tego Chwała Ojcu i Synowi i Świętemu Duchowi, i teraz, i zawsze, i na wieki wieków, amen; Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami oraz jeszcze raz pełny tekst Święty Boży, Święty Mocny, Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami. W niektórych – zwłaszcza południowych – tradycjach przed tym ostatnim razem diakon woła „dynamis” po grecku lub w tłumaczeniu na lokalnych język, czyli „z mocą”. I ten ostatni raz, po tym zawołaniu, werset często jest śpiewany wolno, w rozciągnięty sposób.

Na Boskiej Liturgii – i tylko niej – kilka razy w roku śpiewa się inny trisagion czy też anty-trisagion (czyli „zamiast trisagionu”). Jest to albo hymn poświęcony Krzyżowi, o czym więcej w tym wpisie, albo hymn, o która mowa w tym artykule 😉

Wszyscy, którzyście ochrzczeni w Chrystusie, przyoblekliście się w Chrystusa, alleluja! to de facto cytat ze św. apostoła Pawła (Ga 3,27), tyle że z dodanym „alleluja”. Zasady śpiewu hymnu identyczne jak w trakcie zwykłego trisagionu, czyli 3 razy ten werset, Chwała Ojcu…, ostatnia fraza wersetu, i jeszcze raz pełny, który może być zaśpiewany wolniej i poprzedzony zawołaniem „z mocą”.

Po grecku ten hymn brzmi tak:

Kazanie na Sobotę Wskrzeszenia Łazarza – o. Anthony Coniaris

Łazarzu, wyjdź!
Wielki Tydzień zaczyna się właściwe w Sobotę Łazarza. Rozpoczyna się wskrzeszeniem (Łazarza) i kończy zmartwychwstaniem (Chrystusa). Zatem, Wielki Tydzień jest umiejscowiony pomiędzy dwoma jaśniejącymi snopami światła, które oświecają ciemność Krzyża ostateczną radością.

Już wcześniej Chrystus wskrzesił co najmniej dwie osoby. Jedną z nich była córka Jaira, zaś drugą jedyny syn wdowy z Nain. Pierwsza dopiero co umarła, a druga była już niesiona w trumnie na cmentarz. Ale to jednak przypadek Łazarza z tego wszystkiego był najbardziej zadziwiający.

Wszystko zaczęło się od

Ikona Wskrzeszenia Łazarza

Dzień pomiędzy Piątkiem Palmowym, który zakończył czterdziestodniowy Wielki Post, a Niedzielą Palmową, jest w Cerkwi szczególny: to Sobota Wskrzeszenia Łazarza, o której aspektach liturgicznych i zwyczajowych więcej w tym artykule, zaś o jej przesłaniu tutaj.

Na środku cerkwi tego dnia powinna być wystawiona właśnie ikona przedstawiająca to wydarzenie – choć nie wszystkie parafie ją posiadają; motyw ten często pojawia się również na świątynnych freskach.

Niezależnie od lokalnej tradycji, wskrzeszenie Łazarza jest przedstawiane w niemalże identyczny sposób – być może dlatego, że ewangelista Jan obszernie i dokładnie przedstawił ten największy cud Jezusa Chrystusa (niemalże cały rozdział jedenasty), a być może dlatego, że teologia oraz znaczenie tego zdarzenia – będącego preambułą do Wielkiego Tygodnia – są bardzo czytelne.

Na środku widzimy Jezusa Chrystusa, za którym stoją Jego uczniowie, podążający za Nim oraz razem z Nim na święto Paschy w Jerozolimie. Chrystus przedstawiony jest

W drodze do Betanii – metropolita Paweł (Saliba) na Tydzień Palmowy

Kazanie w moim tłumaczeniu zmarłego w 2017 roku antiocheńskiego metropolity Australii, Nowej Zelandii i Filipin na Tydzień Palmowy, czyli ostatni tydzień Wielkiego Postu, o którym więcej w tym miejscu. Tekst pierwotnie ukazał się na stronie parafii św. Jana Klimaka w Warszawie na Woli.

Wierny może powiedzieć z pewnością, że całe życie Cerkwi jest upamiętnianiem. Na zakończenie każdego cerkiewnego nabożeństwa kapłan mówi: Wszystkich Świętych, których pamięć dzisiaj świętujemy. Jednocześnie Cerkiew wie, że za tym całym naszym upamiętnianiem stoi Jezus Chrystus – Pan i Zbawca Cerkwi.

Kiedy wspominamy kogoś, kogo kochamy, lecz ten ktoś jest nieobecny lub umarł, robimy coś więcej, aniżeli tylko wspominanie „wczoraj”. Robimy dwie rzeczy: