Jak dobrze przeżyć Paschę i Tydzień Paschalny?

Uwaga wstępna! To, co piszę w tym cyklu, wypływa z własnego doświadczenia, różnych zaobserwowanych tradycji – to tylko przykłady, nie żadna wyrocznia! Ufam jednak, że komuś może coś się z tego przydać. A akurat pytania: Jak dobrze przeżyć Wielki Tydzień? Jak dobrze przeżyć Triduum Paschalne? Jak dobrze przeżyć Wielkanoc? pojawiają się co roku, właściwie u każdego wiernego. Tekst jest z perspektywy prawosławia rytu bizantyjskiego, ale myślę, że także inni chrześcijanie innych obrządków i wyznań mogą tu znaleźć coś dla siebie.

Chrystus zmartwychwstał!
Tak naprawdę, gdy przeszliśmy należycie (a nawet: jakkolwiek!) drogę Przedpościa, Wielkiego Postu, Soboty Wskrzeszenia, Niedzieli Palmowej i Wielkiego Tygodnia, to odpowiedź powinna nasuwać się sama, wraz z usłyszeniem po raz pierwszych tych dwóch słów. Ludzie jednak lubią poradniki, i każdy z nas ma czasem jakieś rozterki. Więc podaję poniżej pewne sugestie…

Chociaż do grobu zstąpiłeś, o Nieśmiertelny… – kontakion Paschy

Chrystus zmartwychwstał! Okres Paschalny oraz niedziele oktoichu (cyklu „zwykłego”, posługując się nomenklaturą zachodnią) mają w Prawosławiu, w tym w rycie bizantyjskim, bardzo bogatą hymnografię. Tym razem zostanie przedstawiony kontakion Paschy, który być może nam nieco umyka na tle innych znamienitych modlitw na ten czas. Ten prawosławny hymn wielkanocny towarzyszy wiernym w modlitwach od Niedzieli Zmartwychwstania przez wiele następnych dni, aż do Oddania Paschy włącznie, która wypada w środę przed czwartkiem Wniebowstąpienia. Śpiewany na Boskiej Liturgii w ramach małego wejścia, na Jutrzni Paschalnej po szóstej pieśni Kanonu Paschy oraz śpiewany na tzw. Czasach Paschy (Godzinach Paschy) w Tygodniu Paschalnym. Poza Liturgią, po Światłym Tygodniu dalej obecny na jutrzni i godzinach kanonicznych, ale z racji tego, że pojawiają się tam inne kontakiony, to potrafi on się przesunąć na inne miejsce, i wówczas raczej już jest czytany.

Hymn ten jest na ton ósmy. Ma on charakter uroczysty, tryumfalny, a przy tym podniosły. Wskazuje na wieczność. A wieczność otrzymaliśmy właśnie dzięki temu, co opisuje ten kontakion. Mianowicie, gdy Ponadczasowy Syn Boży stał się człowiekiem, dobrowolnie przyjął mękę i śmierć, został

Przedpoście w prawosławnych rytach zachodnich i pożegnanie „alleluja”

W rytach zachodnich Przedpoście trwa trzy niedziele – nie cztery, jak w rycie bizantyjskim. W pozostałych rytach wschodnich Przedpoście także oczywiście występuje, ale trwa różną liczbę dni, o czym można znaleźć tu i ówdzie materiały na blogu.

Niedziele Przedpościa w rytach zachodnich to :
1. Septuagesima, czyli Siedemdzesiątnica; w Polsce znana także jako Niedziela Starozapustna, Niedziela Starego Zapustu, Niedziela Starego Mięsopustu. To 63 dni/9 tygodni przed Niedzielą Paschy. Ewangelia to Mt 20,1-16, tj. przypowieść o robotnikach w winnicy.

2. Sexagesima, czyli Sześćdziesiątnica; w Polsce znana także jako Niedziela Mięsopustna, Niedziela Przedzapustna. To 56 dni/8 tygodni przed Niedzielą Paschy. Ewangelia to Łk 8,4-15, tj. przypowieść o siewcy/ziarnach.

3. Quinquagesima, czyli Pięćdziesiątnica; w Polsce znana także jako Niedziela Zapustna lub Młody Mięsopust. To 49 dni/7 tygodni przed Niedzielą Paschy. Ewangelia to Łk 18,31-43, tj. ostatnia (trzecia) zapowiedź Męki i Zmartwychwstania przed wjazdem do Jerozolimy oraz uzdrowienie ślepca spod Jerycha.

Błogosławieństwo antiocheńskiego prawosławnego biskupa rytu bizantyjskiego w ramach wizytacji parafii archanioła Michała w Whittier California (parafia rytu zachodniego w ramach Patriarchatu Antiocheńskiego) w Niedzielę Quinquagesima, czyli ostatnią Przedpościa.

Warto tutaj zauważyć, iż Niedziela o Ślepcu spod Jerycha występuje w niektórych tradycjach rytu bizantyjskiego jako pierwsza/druga niedziela przygotowawcza do Przedpościa, o czym więcej w tym wpisie.

Przedpoście zostało zachowane w parafiach prawosławnych rytów zachodnich, w tzw. VOM-ie to jest Mszy Trydenckiej w Kościele rzymsko-katolickim oraz części Kościołów, które wyłoniły się w okresie reformacji, jak luterańskim czy anglikańskim. Reformy Soboru Watykańskiego II (połowa XX wieku) usunęły Przedpoście w ramach tzw. NOM-u, czyli zreforomowanego rytu rzymskiego, który obecnie dominuje w Kościele rzymsko-katolickim.

Przedpoście wprowadza już pewne zmiany liturgiczne, które

Zmartwychwstanie Twoje Chryste Zbawicielu, aniołowie opiewają na Niebiosach… – hymn Paschalnej Nocy

Prezentowany tu hymn jest bardzo krótki, ale jakże wyczekiwanych przez prawosławnych chrześcijan, zwiastujący już Zmartwychwstanie Pańskie, i z ostatnią prośbą, by w Nie godnie wejść. To pierwszy hymn, który pojawia się w Pentekostarionie (Triodzie Kwietnej) – księdze obejmującej dni od Zmartwychwstania Pańskiego do Niedzieli Wszystkich Świętych (tydzień po Pięćdziesiątnicy).

Jednakże w większości tradycji nie jest to pierwszy paschalny hymn. W Noc Paschalną sprawujemy najpierw połunoszcznicę paschalną, kiedy jest odniesiona płaszczenica (wizerunek Chrystusa w grobie na płótnie) i śpiewany Kanon Wielkiej Soboty, o czym więcej tutaj. Potemnastępuje drugiej nabożeństwo z całego cyklu Nocy Paschalnej, o której to można więcej przeczytać w tym artykule. To drugie nabożeństwo, nazywane na naszych terenach najczęściej zautrenią paschalną (przed-jutrznią paschalną) rozpoczyna się…

No właśnie, jak wspomniano, w znakomitej większości tradycji, nie hymnem, który jako pierwszy pojawia się w Pentekostarionie. Lecz hymnem, którego go w nim nie ma… To wykonywany

Symbolika święconki – koszyczka wielkanocnego w wydaniu prawosławnym

W tym artykule zostaną udzielone odpowiedzi na pytania: 1. Dlaczego święcimy pokarmy na święta wielkanocne w Cerkwi prawosławnej; 2. Jaka jest symbolika zawartości koszyczka paschalnego; 3. Jak przebiega obrzęd poświęcenia w Prawosławiu, a ściślej, w rycie bizantyjskim.

I Wstęp – czemu święcimy pokarmy w Wielką Sobotę?
Święconka, koszyczek wielkanocny, koszyczek paschalny, święcenie pokarmów, święcenie Paschy etc. w Wielką Sobotę albo Paschalną Noc – coś, co łączy zwłaszcza Polaków, i tych prawosławnych, i tych katolickich. Zwyczaj ten jednak jest tak naprawdę zakorzeniony w liturgice, i znany także innym ludom, a przynajmniej w różnych tradycjach prawosławnych.

Święcenie pokarmów, które mają być spożyte na śniadaniu wielkanocnym/śniadaniu paschalnym, jest bardzo istotne. Nie najważniejsze, jednak

Zmartwychwstania Dzień! – doksastikon Paschy

Chrystus zmartwychwstał! Doksastikon – czyli hymn po „Chwała Ojcu, i Synowi, i Świętemu Duchowi…” – Paschy wieńczy Stichery Paschy. Te zaś stichery, wraz z tym doksastikonem, są śpiewane zarówno na Paschalnej Jutrzni przez cały Światły Tydzień, oraz na Paschalnej Wieczerni – na tej przez cały Okres Paschalny.

Hymn ten dzieli się właściwie na dwie części: pierwsza nawiązuje do pierwszej Paschalnej Homilii św. Grzegorza Teologa, i jej początek jednocześnie przypomina irmos pierwszej pieśni Kanonu Paschy św. Jana Damasceńskiego. Druga część tego doksastikonu to po prostu troparion Paschy.

Doksastikon ten, podobnie jak stichery, jest na ton piąty. Jednakże, doksastikon zazwyczaj jest śpiewany nieco wolniej, stąd też, niezależnie od

„Wszyscy, którzyście ochrzczeni w Chrystusie…” – hymn Epifanii i nie tylko (dużo nagrań)

Na każdej Boskiej Liturgii – przynamniej tych najczęściej sprawowanych autorów – śpiewany jest trisagion. Dzieje się tak także na Liturgiach rozpoczynających się od wieczerni, gdzie początkowe hymny Liturgii nie są śpiewane, bo zastępują je stichery wieczerni na daną okazją. Jedyną właściwie Liturgią, na której nie słyszymy trisagionu w formie śpiewane – ale mówionej w ramach naczała (modlitw początkowych) tuż przed nią tak – jest Uprzednio Poświęconych Darów, ale nie jest to jednak pełna Liturgia.

Trisagion to Święty Boży, Święty Mocny, Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami x3. W ramach naczała jest on (melo)recytowany trzy razy. W ramach Wielkiej Doksologii (Chwała na wysokościach Bogu) oraz na Liturgii jest on śpiewany, i po trzech razach śpiewa się do tego Chwała Ojcu i Synowi i Świętemu Duchowi, i teraz, i zawsze, i na wieki wieków, amen; Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami oraz jeszcze raz pełny tekst Święty Boży, Święty Mocny, Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami. W niektórych – zwłaszcza południowych – tradycjach przed tym ostatnim razem diakon woła „dynamis” po grecku lub w tłumaczeniu na lokalnych język, czyli „z mocą”. I ten ostatni raz, po tym zawołaniu, werset często jest śpiewany wolno, w rozciągnięty sposób.

Na Boskiej Liturgii – i tylko niej – kilka razy w roku śpiewa się inny trisagion czy też anty-trisagion (czyli „zamiast trisagionu”). Jest to albo hymn poświęcony Krzyżowi, o czym więcej w tym wpisie, albo hymn, o która mowa w tym artykule 😉

Wszyscy, którzyście ochrzczeni w Chrystusie, przyoblekliście się w Chrystusa, alleluja! to de facto cytat ze św. apostoła Pawła (Ga 3,27), tyle że z dodanym „alleluja”. Zasady śpiewu hymnu identyczne jak w trakcie zwykłego trisagionu, czyli 3 razy ten werset, Chwała Ojcu…, ostatnia fraza wersetu, i jeszcze raz pełny, który może być zaśpiewany wolniej i poprzedzony zawołaniem „z mocą”.

Po grecku ten hymn brzmi tak: