Jak dobrze przeżyć Wielki Czwartek?

Uwaga wstępna! Rachuba czasu jest według aktualnych praktyk, gdzie pory części nabożeństw są poprzesuwane, a nie według rachuby cerkiewnej, tzn. typikonu/ustawu i Triody. To, co piszę w tym cyklu, wypływa z własnego doświadczenia, różnych zaobserwowanych tradycji – to tylko przykłady, nie żadna wyrocznia! Ufam jednak, że komuś może coś się z tego przydać. A akurat pytania: Jak dobrze przeżyć Wielki Tydzień? Jak dobrze przeżyć Triduum Paschalne? pojawiają się co roku, właściwie u każdego wiernego. Tekst w pierwszej kolejności mówi o obchodzeniu Wielkiego Czwartku w prawosławiu rytu bizantyjskiego, ale myślę, że także inni chrześcijanie innych obrządków i wyznań mogą tu znaleźć coś dla siebie.

Ogółem, Wielki Czwartek powinien się jawić rano jako swoista ulga, poczucie świątecznego dnia, ten pierwszy dzień Przaśników, początek Paschy – co odzwierciedlają cerkiewne nabożeństwa na ten czas, obyśmy byli nie tylko obserwatorami, ale faktycznie w to weszli, a tu trzeba i otwarcia na Boga, i świadomości celebrowanych służb. Wielki Czwartek przychodzi po trzech pierwszych trudnych dniach Wielkiego Tygodnia, mających formę ostatecznych rekolekcji – Chrystus naucza w Jerozolimskiej Świątyni publicznie, w tym nas – a także co raz bardziej napiętej atmosfery z racji ciężkich słów Stwórcy padających wobec elit żydowskich – gdzie i my powinniśmy te uwagi odnieść do swojego życia religijnego i moralnego. Tutaj już Jezus pozostaje ze Swoimi najbliższymi, z nimi ma spożyć Paschę – i my powinniśmy po całej drodze Przedpościa, Wielkiego Postu, Soboty Wskrzeszenia Łazarza, Niedzieli Palmowej oraz trzech ostatnich dni być w gronie tych najbliższych, przyjaciół Syna Bożego. Duchowo, trwając – na ile to możliwe przy codziennych obowiązkach – w modlitwie. A przede wszystkim eucharystycznie, co bardziej opiszę poniżej.

Prawosławne teksty nabożeństw wielkoczwartkowych w języku polskim (podane numery stron odnoszą się do tego pliku, z wyjątkiem Liturgii św. Bazylego, która ma osobny odnośnik)

Prawosławne teksty nabożeństw wielkoczwartkowych w języku cerkiewnosłowiańskim

1. W świętym kącie lub innym zaszczytnym miejscu wystawmy ikonkę lub ikonę Mistycznej Wieczerzy – może być nawet mała, papierowa. I tego dnia módlmy się przed nią. Jeśli mamy „na stałe” gdzieś w domu taką ikonę – to stańmy przed nią do modlitwy.

2. Zamiast modlitw porannych proponuję

Gościnnością Pana i nieśmiertelną Ucztą nasyćmy się… – zadostojnik Wielkiego Czwartku

Wielki Czwartek z racji jego wielowątkowości przedstawia prawosławnym wiernym bogatą hymnografię, która obejmuje różne motywy tego świętego dnia, bynajmniej nie tylko ustanowienie Eucharystii. Wyróżnia się on także pod względem liturgicznym. Między innymi przez fakt, iż na jego Liturgii zamiast zwyczajnego hymnu do Bogurodzicy śpiewa się zadostojnik. Zadostojnik to irmos 9-tej pieśni kanonu jutrzni danego święta. Dziewiąta pieśń zawsze odwołuje się w pewien sposób do Matki Bożej. Irmos to pierwsza „zwrotka” danej pieśni, daje też wzorzec melodyczny. Zadostojnik przysługuje wąskiej grupie dni: Okresowi Paschalnemu; świętu Połowy Pięćdziesiątnicy; Sobocie Wskrzeszenia Łazarza; Wielkiej Sobocie; 12 wielkim świętom; i właśnie Wielkiemu Czwartkowi. Zadostojnik pod względem liturgicznym jest jednym z największych podkreśleń, jak wielki i wyjątkowy to dzień.

Kanon Wielkiego Czwartku jest świąteczny, bo ma 9 pieśni, a nie trójpieśń jak Wielkie Poniedziałek, Wtorek, Środa i Piątek. I o ile prezentuje on w głęboki sposób teologiczny wszystkie wydarzenia tego dnia, to sam irmos 9. pieśni mówi ściśle o ustanowieniu Eucharystii w trakcie Mistycznej Wieczerzy. Nie są to jednak proste słowa, gdyż starają się przedstawić wiernym jedną z największych Bożych Tajemnic i co więcej: zapraszają do udziału w Niej. Jakiekolwiek pojęcie i ów udział w Bożych Ciele i Krwi może mieć miejsce tylko wtedy, gdy otworzymy się na Boską rzeczywistość, zwłaszcza poprzez słuchanie i wypełnianie Słowa Bożego.

Tekst w języku polskim: 

Posty w Kościele prawosławnym – próba zarysu ogólnego, prawidła żywieniowe i wypis dni

WSTĘP
Na początku należy przypomnieć, iż post to nie tylko pewne zmiany w żywieniu. To zmiana całościowa: inne teksty liturgiczne i wzmożona modlitwa; pokłony do ziemi; pewne ograniczanie przyjemności (niekoniecznie złych samych w sobie); większa uwaga dotycząca wszystkiego tego, co dzieje się w nas i wokół nas. Każdy post wiąże się – w wersji minimalnej – z brakiem spożywania mięsa oraz ograniczeniem liczby posiłków (często w praktyce do jednego, dwóch lub trzech); wielu powie, że post wyklucza także współżycie seksualne, ale to powinno być zawsze decyzją obydwojga małżonków. Choć w okresach postów wielodniowych w niektóre dni dopuszcza się wino, to tylko w niewielkich ilościach, dla wzmocnienia – dobrym zwyczajem pobożności ludowej jest zupełne powstrzymanie się od alkoholu w takich okresach. Na chrześcijańskim Wschodzie zasadniczo nie istnieją pojęcia rzymskie typu „post jakościowy” i „post ilościowy”, bo de facto każdy post prawosławny zawiera obydwie rzeczy.

Ponadto warto podkreślić, iż post w znaczeniu pierwotnym oznacza

Ikona „Modlitwa w Ogrójcu” = „Modlitwa o Kielich” – Wielki Czwartek

Przedstawiana tu ikona ma kilka nazw: „Modlitwa w Ogrójcu” („Modlitwa w Getsemani”), „Modlitwa o Kielich” (cs. Molenie o Czaszi), „Agonia”. Każda jest adekwatna, a skupia się na innych aspektach prezentowanej sceny. Ten typ ikony dotyczy zarówno tradycji bizantyjskiej, jak i orientalnej. Podobnie malował też Duccio na Zachodzie.

Na tej ikonie zawsze najważniejszą postacią jest sam Jezus Chrystus. Modlący się w pozycji klęczącej na skale, z pokorną, pełną troski twarzą. Oddają to słowa Ewangelii: Począł się smucić i odczuwać trwogę. Wtedy rzekł do nich: „Smutna jest moja dusza aż do śmierci”; I odszedłszy nieco dalej, upadł na twarz (Mt 26, 37; 38; 39); Począł drżeć, i odczuwać trwogę (Mk 14,33); Pogrążony w udręce jeszcze usilniej się modlił, a Jego pot był jak gęste krople krwi, sączące się na ziemię (Łk 22, 44). Dłonie ma otwarte, ułożone wewnętrzną ich stroną do góry, co wskazuje na

Spółka „Bożo-ludzka” – metropolita Aleppo Paweł (Jazidżi) na Wielki Czwartek

Władyka Paweł w tym krótkim kazaniu nawiązuje do kilku motywów Wielkiego Czwartku, wiążąc je wszystkie z Boską Liturgią i naszą relacją z Bogiem: ustanowienia Eucharystii; przykazania miłości; wydania się samego Chrystusa na zbawienie świata; tematu paschalnego wychodzenia ku Bogu i przechodzenia, które stanowią jedną z osi prawosławnego życia liturgicznego.

Kiedy spożywacie z tego Chleba i pijecie z tej Krwi, głosicie śmierć Moją i wyznajecie Zmartwychwstanie Moje

Boska Liturgia to odpowiedź na zaproszenie na Wieczerzę Miłości, tak jak to zostało przytoczone w przypowieściach ewangelicznych na ustach Pana Jezusa. Przeto Boska Liturgia jest udziałem z Władcą w uczcie, na której

Ikona Mistycznej Wieczerzy

Kościół prawosławny w Wielki Czwartek uobecnia cztery wydarzenia, ściśle związane ze sobą, jak czytamy w synaksarionie tego dnia: Boskie umycie nóg; Tajemną Wieczerzę i ustanowienie Świętych Tajemnic; niezwykłą modlitwę i w końcu zdradę; więcej o treści tego Dnia, razem z nagraniami, w tym artykule, natomiast o liturgicznym urzeczywistnieniu tych wydarzeń – również z materiałami multimedialnymi – w tym miejscu.

Jak od razu zauważamy, na Wschodzie raczej nie stosujemy określenia „Ostatnia Wieczerza”, więc sformułowanie „obraz Ostatniej Wieczerzy” czy „ikona Ostatniej Wieczerzy” są nie do końca dla nas poprawne. Mówimy za to „Mistyczna Wieczerza” lub „Tajemna Wieczerza”. Powody są dwa:

Twej Mistycznej Wieczerzy… – hymn Wielkiego Czwartku (+nagrania)

Zwyczajowo to troparion jest najważniejszym hymnem dnia. I owszem, w przypadku Wielkiego Czwartku troparion tegoż jest istotny, jednak głównym hymnem wydaje się być… Cóż, pierwotnie jedna z modlitw przed Eucharystią. Czytana w domu przez każdego prawosławnego chrześcijanina przygotowującego się do przyjęcia Eucharystii. Czytana lub melorecytowana przez kapłana na każdej Boskiej Liturgii tuż przed Eucharystią wiernych (tradycje wschodniosłowiańskie) lub odczytywana w trakcie zapriczastia, tj. Komunii kleru, przez lektora (tradycja arabska).

Jednak w dniu ustanowienia sakramentu Eucharystii ta modlitwa w rycie bizantyjskim jest nie recytowana, lecz śpiewana. I powtarzana wielokrotnie, jakby sygnalizując, iż od tej pierwszej Boskiej Liturgii, jaka miała miejsce w jerozolimskim Wieczerniku w paschalny (żydowski) wieczór, Liturgia będzie sprawowana aż do skończenia świata, bo bramy piekielne Cerkwi nie przemogą. To jednocześnie przedsmak wiecznych, paschalnych godów Baranka, niebiańskiej uczty. Boska Liturgia Wielkiego Czwartku jest skonstruowana właśnie jako dosyć powolna, w której wierni mają