Jak dobrze przeżyć Paschę i Tydzień Paschalny?

Uwaga wstępna! To, co piszę w tym cyklu, wypływa z własnego doświadczenia, różnych zaobserwowanych tradycji – to tylko przykłady, nie żadna wyrocznia! Ufam jednak, że komuś może coś się z tego przydać. A akurat pytania: Jak dobrze przeżyć Wielki Tydzień? Jak dobrze przeżyć Triduum Paschalne? Jak dobrze przeżyć Wielkanoc? pojawiają się co roku, właściwie u każdego wiernego. Tekst jest z perspektywy prawosławia rytu bizantyjskiego, ale myślę, że także inni chrześcijanie innych obrządków i wyznań mogą tu znaleźć coś dla siebie.

Chrystus zmartwychwstał!
Tak naprawdę, gdy przeszliśmy należycie (a nawet: jakkolwiek!) drogę Przedpościa, Wielkiego Postu, Soboty Wskrzeszenia, Niedzieli Palmowej i Wielkiego Tygodnia, to odpowiedź powinna nasuwać się sama, wraz z usłyszeniem po raz pierwszych tych dwóch słów. Ludzie jednak lubią poradniki, i każdy z nas ma czasem jakieś rozterki. Więc podaję poniżej pewne sugestie…

Jak dobrze przeżyć Wielką Sobotę?

Uwaga wstępna! To, co piszę w tym cyklu, wypływa z własnego doświadczenia, różnych zaobserwowanych tradycji – to tylko przykłady, nie żadna wyrocznia! Ufam jednak, że komuś może coś się z tego przydać. A akurat pytania: Jak dobrze przeżyć Wielki Tydzień? Jak dobrze przeżyć Triduum Paschalne? pojawiają się co roku, właściwie u każdego wiernego. Tekst w pierwszej kolejności mówi o obchodzeniu Wielkiej Soboty w prawosławiu rytu bizantyjskiego, ale myślę, że także inni chrześcijanie innych obrządków i wyznań mogą tu znaleźć coś dla siebie.

To powinien być Dzień wyjątkowej ciszy i skupienia, gdzie odczuwamy, że faktycznie to jest ten zapowiadany szabas – dzień spoczynku Boga i naszego w Nim – oraz że to jest Przebłogosławiona Sobota, czyli pełna Łask, jeśli tylko na nie się otworzymy.

Prawosławne teksty nabożeństw wielkoczwartkowych w języku polskim (podane numery stron odnoszą się do tego pliku)

Prawosławne teksty nabożeństw wielkoczwartkowych w języku cerkiewnosłowiańskim

1. Post
Kto jest w stanie, powinien nic nie jeść aż do śniadania paschalnego, a pić wodę po wielkosobotniej Boskiej Liturgii – bo Oblubieńca z nami nie ma, jak tu jeść? Do tego dostąpimy wielkiej radości w niedzielny poranek, zbliżając się do świątecznego stołu… Jeśli ktoś tak nie może – to według rozeznania, zachowując przy tym charakter ścisłego postu w tym, co się spożywa: czyli bez mięsa, ryby, nabiału, oleju, nic gotowanego, a na przykład chleb, owoce, orzechy. Nie mówimy tu oczywiście o chorych, dzieciach, osobach starszych, kobietach w ciąży etc. bo oni zachowują post w inny sposób, uzgodniony z kapłanem. Warto też przypomnieć, iż Wielka Sobota jest jedyną sobotą w roku, kiedy obowiązuje post w znaczeniu pierwotnym, tj. właśnie bycia na czczo.

Jeśli ktoś chce podejść do Kielicha Pańskiego na Liturgii Wielkiej Soboty, to musi pamiętać o zwyczajowym poście eucharystycznym (tj. bycia na czczo) od północy (jeśli to Liturgia poranna) lub sześcio/ośmio-godzinnym (jeśli to Liturgia przed świtem lub w jego okolicach). I jeśli ktoś zamierza

Jak dobrze przeżyć Wielki Piątek?

Uwaga wstępna! To, co piszę w tym cyklu, wypływa z własnego doświadczenia, różnych zaobserwowanych tradycji – to tylko przykłady, nie żadna wyrocznia! Ufam jednak, że komuś może coś się z tego przydać. A akurat pytania: Jak dobrze przeżyć Wielki Tydzień? Jak dobrze przeżyć Triduum Paschalne? pojawiają się co roku, właściwie u każdego wiernego. Tekst w pierwszej kolejności mówi o obchodzeniu Wielkiego Piątku w prawosławiu rytu bizantyjskiego, ale myślę, że także inni chrześcijanie innych obrządków i wyznań mogą tu znaleźć coś dla siebie.

Ogółem, Wielki Piątek powinien być dniem wyciszenia, skupienia, srogiego postu, bez zbędnych pogawędek i innych rozproszeń np. mediów społecznościowych. Bez muzyki świeckiej, a sakralną na Ten Dzień – istnieje wiele pięknej hymnografii i jej nagrań. Bez śledzenia wiadomości ze świata i plotek celebrytów albo najnowszych virali, a z lekturą Pisma Świętego czy komentarzy wielkopiątkowych.

Nie skupiajmy się zanadto na wyglądzie, by nie tracić na to czasu i uwagi; ale jednocześnie należy zachować czystość i elegancję przy skromności – na Bliskim Wschodzie są tacy, co ubierają się tego dnia do cerkwi jak na pogrzeb, i wyrazić szacunek i dla śmierci Chrystusa, ale i „pocieszyć” Matkę Bożą w tych jakże trudnych chwilach.

Jeśli w poprzednie Dni Wielkiego Tygodnia przystępujemy do Eucharystii, to dobitnie odczujemy brak

Jak dobrze przeżyć Wielki Czwartek?

Uwaga wstępna! Rachuba czasu jest według aktualnych praktyk, gdzie pory części nabożeństw są poprzesuwane, a nie według rachuby cerkiewnej, tzn. typikonu/ustawu i Triody. To, co piszę w tym cyklu, wypływa z własnego doświadczenia, różnych zaobserwowanych tradycji – to tylko przykłady, nie żadna wyrocznia! Ufam jednak, że komuś może coś się z tego przydać. A akurat pytania: Jak dobrze przeżyć Wielki Tydzień? Jak dobrze przeżyć Triduum Paschalne? pojawiają się co roku, właściwie u każdego wiernego. Tekst w pierwszej kolejności mówi o obchodzeniu Wielkiego Czwartku w prawosławiu rytu bizantyjskiego, ale myślę, że także inni chrześcijanie innych obrządków i wyznań mogą tu znaleźć coś dla siebie.

Ogółem, Wielki Czwartek powinien się jawić rano jako swoista ulga, poczucie świątecznego dnia, ten pierwszy dzień Przaśników, początek Paschy – co odzwierciedlają cerkiewne nabożeństwa na ten czas, obyśmy byli nie tylko obserwatorami, ale faktycznie w to weszli, a tu trzeba i otwarcia na Boga, i świadomości celebrowanych służb. Wielki Czwartek przychodzi po trzech pierwszych trudnych dniach Wielkiego Tygodnia, mających formę ostatecznych rekolekcji – Chrystus naucza w Jerozolimskiej Świątyni publicznie, w tym nas – a także co raz bardziej napiętej atmosfery z racji ciężkich słów Stwórcy padających wobec elit żydowskich – gdzie i my powinniśmy te uwagi odnieść do swojego życia religijnego i moralnego. Tutaj już Jezus pozostaje ze Swoimi najbliższymi, z nimi ma spożyć Paschę – i my powinniśmy po całej drodze Przedpościa, Wielkiego Postu, Soboty Wskrzeszenia Łazarza, Niedzieli Palmowej oraz trzech ostatnich dni być w gronie tych najbliższych, przyjaciół Syna Bożego. Duchowo, trwając – na ile to możliwe przy codziennych obowiązkach – w modlitwie. A przede wszystkim eucharystycznie, co bardziej opiszę poniżej.

Prawosławne teksty nabożeństw wielkoczwartkowych w języku polskim (podane numery stron odnoszą się do tego pliku, z wyjątkiem Liturgii św. Bazylego, która ma osobny odnośnik)

Prawosławne teksty nabożeństw wielkoczwartkowych w języku cerkiewnosłowiańskim

1. W świętym kącie lub innym zaszczytnym miejscu wystawmy ikonkę lub ikonę Mistycznej Wieczerzy – może być nawet mała, papierowa. I tego dnia módlmy się przed nią. Jeśli mamy „na stałe” gdzieś w domu taką ikonę – to stańmy przed nią do modlitwy.

2. Zamiast modlitw porannych proponuję

Chociaż do grobu zstąpiłeś, o Nieśmiertelny… – kontakion Paschy

Chrystus zmartwychwstał! Okres Paschalny oraz niedziele oktoichu (cyklu „zwykłego”, posługując się nomenklaturą zachodnią) mają w Prawosławiu, w tym w rycie bizantyjskim, bardzo bogatą hymnografię. Tym razem zostanie przedstawiony kontakion Paschy, który być może nam nieco umyka na tle innych znamienitych modlitw na ten czas. Ten prawosławny hymn wielkanocny towarzyszy wiernym w modlitwach od Niedzieli Zmartwychwstania przez wiele następnych dni, aż do Oddania Paschy włącznie, która wypada w środę przed czwartkiem Wniebowstąpienia. Śpiewany na Boskiej Liturgii w ramach małego wejścia, na Jutrzni Paschalnej po szóstej pieśni Kanonu Paschy oraz śpiewany na tzw. Czasach Paschy (Godzinach Paschy) w Tygodniu Paschalnym. Poza Liturgią, po Światłym Tygodniu dalej obecny na jutrzni i godzinach kanonicznych, ale z racji tego, że pojawiają się tam inne kontakiony, to potrafi on się przesunąć na inne miejsce, i wówczas raczej już jest czytany.

Hymn ten jest na ton ósmy. Ma on charakter uroczysty, tryumfalny, a przy tym podniosły. Wskazuje na wieczność. A wieczność otrzymaliśmy właśnie dzięki temu, co opisuje ten kontakion. Mianowicie, gdy Ponadczasowy Syn Boży stał się człowiekiem, dobrowolnie przyjął mękę i śmierć, został

Nie płacz nade Mną, Matko… – zadostojnik Wielkiej Soboty

Wielka Sobota, zgodnie z księgami liturgicznymi, jest po Passze najważniejszym dniem w roku dla prawosławnego chrześcijanina. To wówczas dzieje się to, co zostało zapowiedziane od stworzenia świata: Bóg odpoczął siódmego dnia. Odpoczął w grobie, ale zstępuje do Otchłani. Wszystko to zdumiewa, daje różne przeżycia i przemyślenia. Prawosławne hymnografia i liturgika tego dnia starają się ukierunkować wiernego tak, by przeżył to emocjonalnie, a jednocześnie nie płytko, żeby wyniósł z tego realną wiedzę, która pomoże mu dalej kroczyć przez życie. Jak wielki to dzień, może świadczyć właśnie zadostojnik śpiewany na Boskiej Liturgii zamiast zwyczajnego hymnu do Bogurodzicy.

Zadostojnik to irmos 9-tej pieśni kanonu jutrzni danego święta. Dziewiąta pieśń zawsze odwołuje się w pewien sposób do Matki Bożej. Irmos to pierwsza „zwrotka” danej pieśni, daje też wzorzec melodyczny. Zadostojnik przysługuje wąskiej grupie dni: Okresowi Paschalnemu; świętu Połowy Pięćdziesiątnicy; Sobocie Wskrzeszenia Łazarza; Wielkiemu Czwartkowi; 12 wielkim świętom; i właśnie Wielkiej Sobocie.

Zadostojnik, podobnie jak cały Kanon Wielkiej Soboty, śpiewany jest

Rozdzielili między siebie szaty Moje… – prokimenon Wielkiego Piątku

Dla chrześcijan cierpienia i śmierć krzyżowa oczekiwanego Mesjasza zostały zapowiedziane już w Starym Testamencie, mniej lub bardziej wprost. Wielkopiątkowe hymny i czytania przedstawiają te proroctwa. Prezentowany tu prokimen stanowi taki przykład. Prokimen to wybrane wersety psalmu – jeśli jest on typu zwykłego, a nie wielkiego (takowe są śpiewane raptem kilkanaście razy w roku), to ma de facto dwa wersy, gdzie pierwszy stanowi refren i jest powtarzany kilka razy, a drugi jest zaśpiewany tylko raz.

Ten prokimen to dwa wersety psalmu 21 (22 wg numeracji zachodniej): refren to werset 19 (18), zaś stych to pierwszy werset (lub drugi, jeśli pomijamy w numeracji wersetów wstęp do psalmu).

Opis zdjęcia z Chrystusa Jego szat tuż przed ukrzyżowaniem oraz rzucanie przez rzymskich żołnierzy losu o tkaną w całości, drogocenną tunikę znajdujemy w