Jak dobrze przeżyć Wielką Sobotę?

Uwaga wstępna! To, co piszę w tym cyklu, wypływa z własnego doświadczenia, różnych zaobserwowanych tradycji – to tylko przykłady, nie żadna wyrocznia! Ufam jednak, że komuś może coś się z tego przydać. A akurat pytania: Jak dobrze przeżyć Wielki Tydzień? Jak dobrze przeżyć Triduum Paschalne? pojawiają się co roku, właściwie u każdego wiernego. Tekst w pierwszej kolejności mówi o obchodzeniu Wielkiej Soboty w prawosławiu rytu bizantyjskiego, ale myślę, że także inni chrześcijanie innych obrządków i wyznań mogą tu znaleźć coś dla siebie.

To powinien być Dzień wyjątkowej ciszy i skupienia, gdzie odczuwamy, że faktycznie to jest ten zapowiadany szabas – dzień spoczynku Boga i naszego w Nim – oraz że to jest Przebłogosławiona Sobota, czyli pełna Łask, jeśli tylko na nie się otworzymy.

Prawosławne teksty nabożeństw wielkoczwartkowych w języku polskim (podane numery stron odnoszą się do tego pliku)

Prawosławne teksty nabożeństw wielkoczwartkowych w języku cerkiewnosłowiańskim

1. Post
Kto jest w stanie, powinien nic nie jeść aż do śniadania paschalnego, a pić wodę po wielkosobotniej Boskiej Liturgii – bo Oblubieńca z nami nie ma, jak tu jeść? Do tego dostąpimy wielkiej radości w niedzielny poranek, zbliżając się do świątecznego stołu… Jeśli ktoś tak nie może – to według rozeznania, zachowując przy tym charakter ścisłego postu w tym, co się spożywa: czyli bez mięsa, ryby, nabiału, oleju, nic gotowanego, a na przykład chleb, owoce, orzechy. Nie mówimy tu oczywiście o chorych, dzieciach, osobach starszych, kobietach w ciąży etc. bo oni zachowują post w inny sposób, uzgodniony z kapłanem. Warto też przypomnieć, iż Wielka Sobota jest jedyną sobotą w roku, kiedy obowiązuje post w znaczeniu pierwotnym, tj. właśnie bycia na czczo.

Jeśli ktoś chce podejść do Kielicha Pańskiego na Liturgii Wielkiej Soboty, to musi pamiętać o zwyczajowym poście eucharystycznym (tj. bycia na czczo) od północy (jeśli to Liturgia poranna) lub sześcio/ośmio-godzinnym (jeśli to Liturgia przed świtem lub w jego okolicach). I jeśli ktoś zamierza

Nie płacz nade Mną, Matko… – zadostojnik Wielkiej Soboty

Wielka Sobota, zgodnie z księgami liturgicznymi, jest po Passze najważniejszym dniem w roku dla prawosławnego chrześcijanina. To wówczas dzieje się to, co zostało zapowiedziane od stworzenia świata: Bóg odpoczął siódmego dnia. Odpoczął w grobie, ale zstępuje do Otchłani. Wszystko to zdumiewa, daje różne przeżycia i przemyślenia. Prawosławne hymnografia i liturgika tego dnia starają się ukierunkować wiernego tak, by przeżył to emocjonalnie, a jednocześnie nie płytko, żeby wyniósł z tego realną wiedzę, która pomoże mu dalej kroczyć przez życie. Jak wielki to dzień, może świadczyć właśnie zadostojnik śpiewany na Boskiej Liturgii zamiast zwyczajnego hymnu do Bogurodzicy.

Zadostojnik to irmos 9-tej pieśni kanonu jutrzni danego święta. Dziewiąta pieśń zawsze odwołuje się w pewien sposób do Matki Bożej. Irmos to pierwsza „zwrotka” danej pieśni, daje też wzorzec melodyczny. Zadostojnik przysługuje wąskiej grupie dni: Okresowi Paschalnemu; świętu Połowy Pięćdziesiątnicy; Sobocie Wskrzeszenia Łazarza; Wielkiemu Czwartkowi; 12 wielkim świętom; i właśnie Wielkiej Sobocie.

Zadostojnik, podobnie jak cały Kanon Wielkiej Soboty, śpiewany jest

Symbolika święconki – koszyczka wielkanocnego w wydaniu prawosławnym

W tym artykule zostaną udzielone odpowiedzi na pytania: 1. Dlaczego święcimy pokarmy na święta wielkanocne w Cerkwi prawosławnej; 2. Jaka jest symbolika zawartości koszyczka paschalnego; 3. Jak przebiega obrzęd poświęcenia w Prawosławiu, a ściślej, w rycie bizantyjskim.

I Wstęp – czemu święcimy pokarmy w Wielką Sobotę?
Święconka, koszyczek wielkanocny, koszyczek paschalny, święcenie pokarmów, święcenie Paschy etc. w Wielką Sobotę albo Paschalną Noc – coś, co łączy zwłaszcza Polaków, i tych prawosławnych, i tych katolickich. Zwyczaj ten jednak jest tak naprawdę zakorzeniony w liturgice, i znany także innym ludom, a przynajmniej w różnych tradycjach prawosławnych.

Święcenie pokarmów, które mają być spożyte na śniadaniu wielkanocnym/śniadaniu paschalnym, jest bardzo istotne. Nie najważniejsze, jednak

Posty w Kościele prawosławnym – próba zarysu ogólnego, prawidła żywieniowe i wypis dni

WSTĘP
Na początku należy przypomnieć, iż post to nie tylko pewne zmiany w żywieniu. To zmiana całościowa: inne teksty liturgiczne i wzmożona modlitwa; pokłony do ziemi; pewne ograniczanie przyjemności (niekoniecznie złych samych w sobie); większa uwaga dotycząca wszystkiego tego, co dzieje się w nas i wokół nas. Każdy post wiąże się – w wersji minimalnej – z brakiem spożywania mięsa oraz ograniczeniem liczby posiłków (często w praktyce do jednego, dwóch lub trzech); wielu powie, że post wyklucza także współżycie seksualne, ale to powinno być zawsze decyzją obydwojga małżonków. Choć w okresach postów wielodniowych w niektóre dni dopuszcza się wino, to tylko w niewielkich ilościach, dla wzmocnienia – dobrym zwyczajem pobożności ludowej jest zupełne powstrzymanie się od alkoholu w takich okresach. Na chrześcijańskim Wschodzie zasadniczo nie istnieją pojęcia rzymskie typu „post jakościowy” i „post ilościowy”, bo de facto każdy post prawosławny zawiera obydwie rzeczy.

Ponadto warto podkreślić, iż post w znaczeniu pierwotnym oznacza

Ikona „Skrajna pokora” / „Nie płacz nade Mną Matko” – Wielka Sobota

Już sam tytuł wskazuje, że to de facto dwie różne, aczkolwiek bardzo podobne do siebie ikony.

Pierwszy typ ikony ma trzy różne nazwy: „Skrajna pokora” (gr. I Akra Tapinosis, ang. Extreme Humility, serb. Kranje smirenje, arab. At-Tawādu’ at-tāmm); „Chrystus w grobie” (cs. Hristos wo grobe); „Król Chwały” (cs. Car Slavy, gr. O Basileus tis Doksis. ang. The King of Glory). Należy przy tym zaznaczyć, iż te nazwy bywają stosowane do drugiego typu ikony.

Ikona obydwu typów przedstawia Chrystusa w grobie, zmarłego. W pierwszym typie jest On sam. O tym, że jest po Męce i śmierci na krzyżu, i że nie żyje, świadczy

„Wszyscy, którzyście ochrzczeni w Chrystusie…” – hymn Epifanii i nie tylko (dużo nagrań)

Na każdej Boskiej Liturgii – przynamniej tych najczęściej sprawowanych autorów – śpiewany jest trisagion. Dzieje się tak także na Liturgiach rozpoczynających się od wieczerni, gdzie początkowe hymny Liturgii nie są śpiewane, bo zastępują je stichery wieczerni na daną okazją. Jedyną właściwie Liturgią, na której nie słyszymy trisagionu w formie śpiewane – ale mówionej w ramach naczała (modlitw początkowych) tuż przed nią tak – jest Uprzednio Poświęconych Darów, ale nie jest to jednak pełna Liturgia.

Trisagion to Święty Boży, Święty Mocny, Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami x3. W ramach naczała jest on (melo)recytowany trzy razy. W ramach Wielkiej Doksologii (Chwała na wysokościach Bogu) oraz na Liturgii jest on śpiewany, i po trzech razach śpiewa się do tego Chwała Ojcu i Synowi i Świętemu Duchowi, i teraz, i zawsze, i na wieki wieków, amen; Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami oraz jeszcze raz pełny tekst Święty Boży, Święty Mocny, Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami. W niektórych – zwłaszcza południowych – tradycjach przed tym ostatnim razem diakon woła „dynamis” po grecku lub w tłumaczeniu na lokalnych język, czyli „z mocą”. I ten ostatni raz, po tym zawołaniu, werset często jest śpiewany wolno, w rozciągnięty sposób.

Na Boskiej Liturgii – i tylko niej – kilka razy w roku śpiewa się inny trisagion czy też anty-trisagion (czyli „zamiast trisagionu”). Jest to albo hymn poświęcony Krzyżowi, o czym więcej w tym wpisie, albo hymn, o która mowa w tym artykule 😉

Wszyscy, którzyście ochrzczeni w Chrystusie, przyoblekliście się w Chrystusa, alleluja! to de facto cytat ze św. apostoła Pawła (Ga 3,27), tyle że z dodanym „alleluja”. Zasady śpiewu hymnu identyczne jak w trakcie zwykłego trisagionu, czyli 3 razy ten werset, Chwała Ojcu…, ostatnia fraza wersetu, i jeszcze raz pełny, który może być zaśpiewany wolniej i poprzedzony zawołaniem „z mocą”.

Po grecku ten hymn brzmi tak:

Śmierć Boga, a życie człowieka – metropolita Aleppo Paweł (Jazidżi) na Wielką Sobotę

Tekst ten w moim tłumaczeniu ukazał się pięć lat temu na cerkiew.pl, jednakże bez jednego akapitu, który wówczas, po 2 niepełnych latach nauki arabskiego, trudno mi było przetłumaczyć. Teraz „dotłumaczyłam” ten fragment, zatem, oto kazanie w całości.

Śmiercią zniszczyłeś śmiertelne, pogrzebem zniszczenie przezwyciężasz,
bowiem Ty w Boży sposób czynisz nieśmiertelną naturę,
którą przyjąłeś, podnosząc ją ze śmierci.
Ciało bowiem Twoje, Władco, nie ujrzało zniszczenia,
ani też dusza Twoja w otchłani nie została pozostawiona.
[z 5-tej pieśni Kanonu Wielkiej Soboty]

W ten dzień zmienia się rozumienie wszystkiego, co