Posty w Kościele prawosławnym – próba zarysu ogólnego, prawidła żywieniowe i wypis dni

WSTĘP
Na początku należy przypomnieć, iż post to nie tylko pewne zmiany w żywieniu. To zmiana całościowa: inne teksty liturgiczne i wzmożona modlitwa; pokłony do ziemi; pewne ograniczanie przyjemności (niekoniecznie złych samych w sobie); większa uwaga dotycząca wszystkiego tego, co dzieje się w nas i wokół nas. Każdy post wiąże się – w wersji minimalnej – z brakiem spożywania mięsa oraz ograniczeniem liczby posiłków (często w praktyce do jednego, dwóch lub trzech); wielu powie, że post wyklucza także współżycie seksualne, ale to powinno być zawsze decyzją obydwojga małżonków. Choć w okresach postów wielodniowych w niektóre dni dopuszcza się wino, to tylko w niewielkich ilościach, dla wzmocnienia – dobrym zwyczajem pobożności ludowej jest zupełne powstrzymanie się od alkoholu w takich okresach. Na chrześcijańskim Wschodzie zasadniczo nie istnieją pojęcia rzymskie typu „post jakościowy” i „post ilościowy”, bo de facto każdy post prawosławny zawiera obydwie rzeczy.

Ponadto warto podkreślić, iż post w znaczeniu pierwotnym oznacza

Bezowocne drzewo figowe – metropolita Aleppo Paweł (Jazidżi) na Wielki Poniedziałek

Tekst w moim tłumaczeniu ukazał się pierwotnie na stronie cerkiew.pl pięć lat temu.

Lecz nic nie znalazł na nim oprócz liści
W Święty Poniedziałek Cerkiew wspomina: 1. Józefa Niewinnego 2. Drzewo figowe, które było przeklęte przez Chrystusa za jego bezowocność 3. Drugie, chwalebne przyjście Chrystusa.

Są dwa zwycięskie przyjścia Chrystusa:

Chrystus Oblubieniec – ikona trzech pierwszych dni Wielkiego Tygodnia

Cały Wielki Tydzień poświęcony jest Jezusowi Chrystusowi, Bogoczłowiekowi. Chrystusowi Cierpiącemu. Najpierw psychicznie, potem też fizycznie. Już od Soboty Łazarza nie ma celebracji świętych dnia – ich imiona wymienia się tylko przy rozesłaniu, aczkolwiek i ono zaczyna się od Chrystusa – prawie każdego dnia w inny sposób. Również od Soboty Łazarza w zasadzie nie sprawuje się dodatkowych nabożeństw w jakichś intencjach – czy to za zmarłych, czy żywych. Nie skupiamy się również na swoich bolączkach czy pragnieniach – mieliśmy 40 dni na analizy i działania w tych sprawach.

Dlatego też od jutrzni Wielkiego Poniedziałku, do jutrzni Wielkiego Czwartku niewłącznie (więcej o liturgice trzech pierwszych dni tutaj), na środku cerkwi stoi ikona Chrystusa, czasem może być to wielkoformatowa postać. Chrystus Nauczający, a jednak najczęściej: tzw. Chrystus Oblubieniec. Kapłan powinien wynieść tę ikonę w trakcie wspomnianej jutrzni, przy śpiewie troparionu Oto Oblubieniec nadchodzi… Mamy odpowiedź, skąd taka nazwa. Ba, jutrznie trzech pierwszych dni Wielkiego Tygodnia często są nazywane „Jutrznią Oblubieńca” lub „Służbą/Nabożeństwem Oblubieńca”.

Chrystusa wjeżdżającego tryumfalnie do Jerozolimy powitaliśmy dzień wcześniej, w Niedzielę Palmową. Jednak patrzymy na tę ikonę, i coś

Pan idący na dobrowolną mękę… – hymn Wielkiego Poniedziałku

Wielki Poniedziałek, jak każdy inny dzień Wielkiego Tygodnia, cechuje się obfitą hymnografią w Kościele prawosławnym.

Jednym z jego najsłynniejszych hymnów jest stichera na specyficzny rodzaj tonu 1, śpiewana zarówno na pierwszej z trzech Jutrzni Oblubieńca jak i 

Święty i Wielki Poniedziałek – treść

W Wielki Poniedziałek ze Starego Testamentu wspominamy Sprawiedliwego Józefa – syna Jakuba (Izraela) – bracia z zazdrości sprzedają go do Egiptu, przez co potem Żydzi będą tam przebywać i będą musieli z niego wyjść, co jest przyczyną Paschy Starego Przymierza – słynne Przejście przez Morze Czerwone. Jest to też prototyp Jezusa – niezasłużone cierpienie i późniejsze wywyższenie Józefa symbolizują Jego losy.

Jakub płacze z powodu braku Józefa,
a Józef zasiada na rydwanie i czczony jest jak król.
Nie poddał się niegdyś rozkoszy Egipcjanki,
i wysławiony jest przez Tego, Który zna ludzkie serca,
i ofiaruje niezniszczalny wieniec.
(kontakion Wielkiego Poniedziałku)

Natomiast sam Chrystus tego dnia,

Wielki Poniedziałek, Wielki Wtorek i Wielka Środa – liturgicznie

Te Pierwsze Trzy Dni bywają nazywane „pierwszym Triduum”. Obowiązuje w nie ścisły post: jeden skromny posiłek wieczorem bez mięsa, ryby, nabiału i oleju.

W rytach orientalnych, tj. tradycjach koptyjskiej, etiopskiej indyjskiej (malankarskiej), syriackiej i ormiańskiej nie ma Boskiej Liturgii, a nawet nie jest udzielana Eucharystia – bo to dni zachowania Baranka wybranego w Niedzielę Palmową, jeszcze zgodnie z tradycją Paschy żydowskiej. I ten Baranek czekał trzy dni, stąd też ma być ofiarowany dopiero w Wielki Czwartek, a Liturgia to przecież, m. in. Ofiara – obok wspólnego działania ludu i kapłanów. Jak mówi komentarz egipski: Liturgią w Czwartek jest sam Baranek Boży, Jezus Chrystus, Zabity Ofiarnie za grzechy świata. W porządku bizantyjskim też nie ma pełnej Liturgii, lecz Komunii się udziela – o tym niżej w tym wpisie.

Za to wszyscy wschodni chrześcijanie rano i wieczorem gromadzą się na