Światłości niezmienna… – eksapostilarion Przemienienia Pańskiego

Eksapostilarion (cs. eksapostilarij lub swetilen) to hymn jutrzni: po kanonie, a przed sticherami pochwalnymi. Z natury krótki, na ton 3, który się charakteryzuje radością i odwagą. Często recytowany, ale na znamienite uroczystości śpiewany.

A Przemienienie Pańskie zalicza się niewątpliwie do najbardziej chwalebnych świąt prawosławnych. Ten typ hymnu jeszcze szczególniej wybrzmiewa w to święto, które tyle mówi o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym, jako Światłości Ojca, Który daje nam światłość wiekuistą, niestworzoną.

Tekst polski:

Chociaż do grobu zstąpiłeś, o Nieśmiertelny… – kontakion Paschy

Chrystus zmartwychwstał! Okres Paschalny oraz niedziele oktoichu (cyklu „zwykłego”, posługując się nomenklaturą zachodnią) mają w Prawosławiu, w tym w rycie bizantyjskim, bardzo bogatą hymnografię. Tym razem zostanie przedstawiony kontakion Paschy, który być może nam nieco umyka na tle innych znamienitych modlitw na ten czas. Ten prawosławny hymn wielkanocny towarzyszy wiernym w modlitwach od Niedzieli Zmartwychwstania przez wiele następnych dni, aż do Oddania Paschy włącznie, która wypada w środę przed czwartkiem Wniebowstąpienia. Śpiewany na Boskiej Liturgii w ramach małego wejścia, na Jutrzni Paschalnej po szóstej pieśni Kanonu Paschy oraz śpiewany na tzw. Czasach Paschy (Godzinach Paschy) w Tygodniu Paschalnym. Poza Liturgią, po Światłym Tygodniu dalej obecny na jutrzni i godzinach kanonicznych, ale z racji tego, że pojawiają się tam inne kontakiony, to potrafi on się przesunąć na inne miejsce, i wówczas raczej już jest czytany.

Hymn ten jest na ton ósmy. Ma on charakter uroczysty, tryumfalny, a przy tym podniosły. Wskazuje na wieczność. A wieczność otrzymaliśmy właśnie dzięki temu, co opisuje ten kontakion. Mianowicie, gdy Ponadczasowy Syn Boży stał się człowiekiem, dobrowolnie przyjął mękę i śmierć, został

Nie płacz nade Mną, Matko… – zadostojnik Wielkiej Soboty

Wielka Sobota, zgodnie z księgami liturgicznymi, jest po Passze najważniejszym dniem w roku dla prawosławnego chrześcijanina. To wówczas dzieje się to, co zostało zapowiedziane od stworzenia świata: Bóg odpoczął siódmego dnia. Odpoczął w grobie, ale zstępuje do Otchłani. Wszystko to zdumiewa, daje różne przeżycia i przemyślenia. Prawosławne hymnografia i liturgika tego dnia starają się ukierunkować wiernego tak, by przeżył to emocjonalnie, a jednocześnie nie płytko, żeby wyniósł z tego realną wiedzę, która pomoże mu dalej kroczyć przez życie. Jak wielki to dzień, może świadczyć właśnie zadostojnik śpiewany na Boskiej Liturgii zamiast zwyczajnego hymnu do Bogurodzicy.

Zadostojnik to irmos 9-tej pieśni kanonu jutrzni danego święta. Dziewiąta pieśń zawsze odwołuje się w pewien sposób do Matki Bożej. Irmos to pierwsza „zwrotka” danej pieśni, daje też wzorzec melodyczny. Zadostojnik przysługuje wąskiej grupie dni: Okresowi Paschalnemu; świętu Połowy Pięćdziesiątnicy; Sobocie Wskrzeszenia Łazarza; Wielkiemu Czwartkowi; 12 wielkim świętom; i właśnie Wielkiej Sobocie.

Zadostojnik, podobnie jak cały Kanon Wielkiej Soboty, śpiewany jest

Rozdzielili między siebie szaty Moje… – prokimenon Wielkiego Piątku

Dla chrześcijan cierpienia i śmierć krzyżowa oczekiwanego Mesjasza zostały zapowiedziane już w Starym Testamencie, mniej lub bardziej wprost. Wielkopiątkowe hymny i czytania przedstawiają te proroctwa. Prezentowany tu prokimen stanowi taki przykład. Prokimen to wybrane wersety psalmu – jeśli jest on typu zwykłego, a nie wielkiego (takowe są śpiewane raptem kilkanaście razy w roku), to ma de facto dwa wersy, gdzie pierwszy stanowi refren i jest powtarzany kilka razy, a drugi jest zaśpiewany tylko raz.

Ten prokimen to dwa wersety psalmu 21 (22 wg numeracji zachodniej): refren to werset 19 (18), zaś stych to pierwszy werset (lub drugi, jeśli pomijamy w numeracji wersetów wstęp do psalmu).

Opis zdjęcia z Chrystusa Jego szat tuż przed ukrzyżowaniem oraz rzucanie przez rzymskich żołnierzy losu o tkaną w całości, drogocenną tunikę znajdujemy w

Gościnnością Pana i nieśmiertelną Ucztą nasyćmy się… – zadostojnik Wielkiego Czwartku

Wielki Czwartek z racji jego wielowątkowości przedstawia prawosławnym wiernym bogatą hymnografię, która obejmuje różne motywy tego świętego dnia, bynajmniej nie tylko ustanowienie Eucharystii. Wyróżnia się on także pod względem liturgicznym. Między innymi przez fakt, iż na jego Liturgii zamiast zwyczajnego hymnu do Bogurodzicy śpiewa się zadostojnik. Zadostojnik to irmos 9-tej pieśni kanonu jutrzni danego święta. Dziewiąta pieśń zawsze odwołuje się w pewien sposób do Matki Bożej. Irmos to pierwsza „zwrotka” danej pieśni, daje też wzorzec melodyczny. Zadostojnik przysługuje wąskiej grupie dni: Okresowi Paschalnemu; świętu Połowy Pięćdziesiątnicy; Sobocie Wskrzeszenia Łazarza; Wielkiej Sobocie; 12 wielkim świętom; i właśnie Wielkiemu Czwartkowi. Zadostojnik pod względem liturgicznym jest jednym z największych podkreśleń, jak wielki i wyjątkowy to dzień.

Kanon Wielkiego Czwartku jest świąteczny, bo ma 9 pieśni, a nie trójpieśń jak Wielkie Poniedziałek, Wtorek, Środa i Piątek. I o ile prezentuje on w głęboki sposób teologiczny wszystkie wydarzenia tego dnia, to sam irmos 9. pieśni mówi ściśle o ustanowieniu Eucharystii w trakcie Mistycznej Wieczerzy. Nie są to jednak proste słowa, gdyż starają się przedstawić wiernym jedną z największych Bożych Tajemnic i co więcej: zapraszają do udziału w Niej. Jakiekolwiek pojęcie i ów udział w Bożych Ciele i Krwi może mieć miejsce tylko wtedy, gdy otworzymy się na Boską rzeczywistość, zwłaszcza poprzez słuchanie i wypełnianie Słowa Bożego.

Tekst w języku polskim: 

Urządźmy święto z palmami i gałązkami! – zadostojnik Wjazdu Pańskiego do Jerozolimy

Zadostojnik przysługuje niewielkiej kategorii dni roku liturgicznego – m. in. 12 największym świętom, do których zalicza się Niedziela Palmowa. To tak naprawdę irmos 9-tej pieśni kanonu jutrzni danego święta, powtarzany po prostu na Boskiej Liturgii w ramach zastąpienia podstawowego hymnu do Matki Bożej, czyli Godnym jest (cs. Dostojno jest).

Zadostojnik zazwyczaj śpiewany jest na ten sam ton co cały kanon, z którego się wywodzi – w tym przypadku na ton czwarty. Jednakże może być rozciągnięty z racji akcji liturgicznej – jego miejsce jest tuż po Anaforze Eucharystycznej, albo raczej: na jej zwieńczenie.

Tekst hymnu jest

Syjonie, upiększ swoją świątynię i przyjmij Króla Chrystusa… – hymn Ofiarowania Pańskiego

Obchody święta Spotkania Pańskiego rozpoczynają się w wieczór 1 lutego nabożeństwem wieczerni. Jest to święto z grona 12 wielkich, więc wieczernia zwieńczona jest litiją – tj. procesją kleru wychodzącą na środek świątyni, litanijną modlitwą do wszystkich świętych i za cały świat oraz błogosławieństwem chleba, wina i oliwy. Po modlitwach litanijnych, a przed błogosławieństwem produktów spożywczych śpiewane są tzw. stichery na stichownie. Dlaczego na stichownie? Bo mają specjalne wersety-stychy wybrane odpowiednio na dane święto, które przetykające strofy-stichery. Mamy tutaj trzy stichery na ton 7 autorstwa św. Kosmy z Majumy oraz doksastikon na ton 8 św. Andrzeja z Krety. Święty Kosma żył w VIII wieku, urodził się w Jerozolimie, ale wcześnie został sierotą. Został adoptowany przez Sardżuna ibn Mansura – ojca św. Jana Damasceńskiego. Zatem, wychowywał się w syryjskim Damaszku. Następnie został mnichem w monasterze św. Saby Uświęconego, w ten sposób wracając do rodzimej Palestyny. W 743 mianowany biskupem Majumy w dzisiejszej Strefie Gazy.

Tutaj zostaje przedstawiona tylko pierwsza z owych trzech sticher. Co ciekawe, jest ona częścią nabożeństwa uroczystości Spotkania Pańskiego nie tylko w rycie bizantyjskim, ale też w rycie rzymskim. U łacinników