Jak dobrze przeżyć Wigilię Bożego Narodzenia i same Święta? (cz. II – Święta)

Wpis stanowi de facto drugą część jednego drugiego artykułu, czyli postaram się tu odpowiedzieć na pytanie: jak dobrze przeżyć święta Bożego Narodzenia?

Pierwsza część tekstu – wstęp i Wigilia

Prawosławne teksty liturgiczne Bożego Narodzenia w języku polskim (strony 25-39)

Prawosławne teksty liturgiczne Bożego Narodzenia w języku cerkiewnosłowiańskim

II ŚWIĘTA BOŻEGO NARODZENIA
Obchody zaczynamy de facto w nocy – każdy, na ile mu warunki cerkiewne, rodzinne i osobiste pozwalają. Jest to ciekawe, że jedno z największych i najbardziej tryumfalnych (choć przy jednoczesnym dobrowolnym poniżeniu Boga) zbawczych wydarzeń odbywa się w nocy; podobnie, jak to najwspanialsze, czyli Zmartwychwstanie… Przypominam jednak, że absolutnie najważniejszym momentem świętowania powinno być przyjęcie Eucharystii, tj. Priczastia, mając tym samym udział w Ciele i Krwi Pańskich. To dzięki Wcieleniu i Narodzeniu Syna Bożego jest to w ogóle możliwe. Wówczas sami stajemy się grotą betlejemską! To dla tego celu pościliśmy 40 dni od pokarmów pochodzenia zwierzęcego, walcząc modlitewnie. By być jak najbardziej gotowymi do udziału w świątecznej Liturgii, a pełny udział oznacza udział w Ciele i Krwi Chrystusa.

Stąd też czytając modlitwy przygotowawcze do Komunii w okresie świątecznym szczególnie się skupiam, robiąc znak krzyża, przy słowach: Jak zechciałeś w pustyni i w żłobie zwierzęcym spocząć, tak i teraz spocznij w żłobie mojej pozbawionej rozumu duszy i wejdź w moje zbrukane ciało (II modlitwa przygotowawcza, św. Jana Chryzostoma) oraz Jedyny czysty i niezniszczalny Panie, z powodu niewypowiedzianego miłosierdzia i miłości do człowieka przyjąłeś całą naszą naturę z czystego i dziewiczego łona, cudownie zrodziła Ciebie Matka przez ocienienie Ducha Bożego i z woli Ojca zawsze będącego, Chryste Jezusie, Mądrości Boża, pokoju i mocy (III modlitwa przygotowawcza, św. Symeona Metafrastesa). Z kolei po przyjęciu Eucharystii dodatkowo sobie mówię irmos IX pieśni Kanonu Bożego Narodzenia (tekst nieco niżej).

1. Kwestia modlitw porannych i wieczornych w okresie świątecznym
Jeśli byliśmy na jutrzni w nocy lub idziemy na nią rano, to nie ma potrzeby odmawiać modlitw porannych, gdyż one tylko streszczają jutrznię. Jeśli mamy drzemkę po nocnych nabożeństwach – to krótko się pomodlić, np. zrobić znak krzyża i  powiedzieć troparion święty, żeby nie wstawać zupełnie bez modlitwy. Jeśli rano mamy  samą Liturgię, to czytamy modlitwy poranne.

Ogółem proponuję do modlitw porannych i wieczornych w okresie od 25 do 31 grudnia włącznie dołączać te modlitwy, w języku, który preferujemy (tu podaję polski i cerkiewnosłowiański w zapisie grażdanki):

Jak dobrze przeżyć Wigilię Bożego Narodzenia i same Święta? (cz. I – Wigilia)

WSTĘP
Odpowiedzi na to pytanie możemy czasem nawet znaleźć w świeckich artykułach naukowych czy kolorowej prasie, gdzie jednak tematem dominującym będzie „Jak poczuć magię Świąt?” czy coś w ten deseń. Obok tego znajdziemy poradniki jak usadzić gości, jak ozdobić dom i stół wigilijny oraz przeróżne przepisy kulinarne – zarówno „tradycyjne”, jak i „nowoczesne”.

Czy o to w tym wszystkim chodzi? Oczywiście, że nie. Czy nie jest to ważne? Tego też nie mówię, bo detale budują całość. Święto Wcielenia Syna Bożego jest nauką człowieczeństwa i relacji międzyludzkich, więc takie aspekty są bardzo ważne w jego przeżywaniu. Odpowiednie budowanie świątecznej atmosfery poprzez różne dodatki też przyczynia się do przeżywania – przecież nawet w cerkwiach przyczepiamy iglaste gałązki do świeczek służby liturgicznej i stawiamy kwiaty tzw. gwiazdy betlejemskiej. Bóg staje się człowiekiem, i dociera do nas poprzez wszystkie zmysły, byśmy się przebóstwiali. I w życiu duchowym także ważne są wszystkie detale. Jeśli będziemy pamiętać o tych dwóch kwestiach oraz symbolice poszczególnych elementów i tradycji – to wszystko jest w jak najlepszym porządku. Wreszcie, potrawy – tak, one też są istotne. Jak pisze wielki współczesny arabski prawosławny teolog, metropolita Jerzy (Khodr): Święto to przełamanie powtarzanego czasu. Święto to wyjście do absolutu, oczekiwania i nadziei, do radości; do antycypującego uczestnictwa wierzącego ludu w staniu się tym, co nastąpi, gdy przyjmiesz Boga. Nowe ubrania i dobre jedzenie są obrazem duchowych cudowności, które zstępują na nas poprzez świętowanie.

Nawet jednak „cerkiewnie” można podejść do tego tematu w różny sposób. Bazując na tekstach liturgicznych, udzielając porad praktyczno-liturgicznych, rozważając duchowo treść tych Świąt… Wszystko to jest ważne, i postaram się to zawrzeć w tym tekście.

I wreszcie: czy

Nawiedził nas Zbawiciel – świetlisty hymn prawosławnego Bożego Narodzenia (+ nagrania)

Prawosławne Boże Narodzenie cechuje bardzo bogata hymnografia, której znaczna część ma starożytny rodowód. Przedstawiony tu hymn, zwany eksapostilarionem streszcza – nie tracąc przy tym na głębi – treść obchodzonych Świąt. Chrystus jawi się tu – podobnie jak w innych bożonarodzeniowych tekstach liturgicznych – jako Światłość. Ma to znaczenie symboliczne, ze względu na czas święta – 25 grudnia, czyli przesilenie zimowe, początek zwycięstwa światła dziennego nad mrokiem nocy.

Jednak oczywiście, jak wiemy, Bóg wielokrotnie mówi o Sobie i objawia się na kartach Pisma Świętego, a także w doświadczeniach świętych, jako Światłość, ta niestworzona, której człowiek pojąć do końca nie może. Może jednak ją ujrzeć, może w nią w pewien sposób wejść. Potrzeba tu

Gdy August był jedynowładcą na ziemi… – doksastikon Wigilii Bożego Narodzenia

Przedstawiany w tym wpisie hymn to oryginalnie greckojęzyczne dzieło znamienitej hymnografki – św. mniszki Kasjany (Kasji). Śpiewany jest on na Boskiej Liturgii św. Bazylego łączącej się z wieczernią w Wigilię Bożego Narodzenia, czyli 24 grudnia.

Jeśli Wigilia wypada w sobotę lub niedzielę, wówczas sprawuje się Liturgię św. Jana Chryzostoma, a wieczernia jest sprawowana bezpośrednio po niej lub po południu, i ten hymn jest śpiewany na tej wieczerni. Niezależnie który to z dwóch wariantów, zawsze jest on doksastikonem – tzn. po wersetach Chwała Ojcu… (gr. Doxa Patri, stąd nazwa) – który kończy cykl sticher na Panie wołam do Ciebie (cs. Gospodi wozzwah). Podobnie jak owe stichery, jest on na ton drugi, a właściwie jego specjalny

„Wszyscy, którzyście ochrzczeni w Chrystusie…” – hymn Epifanii i nie tylko (dużo nagrań)

Na każdej Boskiej Liturgii – przynamniej tych najczęściej sprawowanych autorów – śpiewany jest trisagion. Dzieje się tak także na Liturgiach rozpoczynających się od wieczerni, gdzie początkowe hymny Liturgii nie są śpiewane, bo zastępują je stichery wieczerni na daną okazją. Jedyną właściwie Liturgią, na której nie słyszymy trisagionu w formie śpiewane – ale mówionej w ramach naczała (modlitw początkowych) tuż przed nią tak – jest Uprzednio Poświęconych Darów, ale nie jest to jednak pełna Liturgia.

Trisagion to Święty Boży, Święty Mocny, Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami x3. W ramach naczała jest on (melo)recytowany trzy razy. W ramach Wielkiej Doksologii (Chwała na wysokościach Bogu) oraz na Liturgii jest on śpiewany, i po trzech razach śpiewa się do tego Chwała Ojcu i Synowi i Świętemu Duchowi, i teraz, i zawsze, i na wieki wieków, amen; Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami oraz jeszcze raz pełny tekst Święty Boży, Święty Mocny, Święty Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami. W niektórych – zwłaszcza południowych – tradycjach przed tym ostatnim razem diakon woła „dynamis” po grecku lub w tłumaczeniu na lokalnych język, czyli „z mocą”. I ten ostatni raz, po tym zawołaniu, werset często jest śpiewany wolno, w rozciągnięty sposób.

Na Boskiej Liturgii – i tylko niej – kilka razy w roku śpiewa się inny trisagion czy też anty-trisagion (czyli „zamiast trisagionu”). Jest to albo hymn poświęcony Krzyżowi, o czym więcej w tym wpisie, albo hymn, o która mowa w tym artykule 😉

Wszyscy, którzyście ochrzczeni w Chrystusie, przyoblekliście się w Chrystusa, alleluja! to de facto cytat ze św. apostoła Pawła (Ga 3,27), tyle że z dodanym „alleluja”. Zasady śpiewu hymnu identyczne jak w trakcie zwykłego trisagionu, czyli 3 razy ten werset, Chwała Ojcu…, ostatnia fraza wersetu, i jeszcze raz pełny, który może być zaśpiewany wolniej i poprzedzony zawołaniem „z mocą”.

Po grecku ten hymn brzmi tak:

Święto Obrzezania Pańskiego (1 stycznia) treściowo

Święto Obrzezania Pańskiego, obchodzone pierwszego stycznia wraz z dniem pamięci o św. Bazylim Wielkim, ma kilka wymiarów. O ich liturgicznych obchodach można przeczytać w tym artykule.

1. Święto Imienia Jezus i Modlitwy Jezusowej
Zgodnie z tradycją Starego Testamentu, każdy noworodek płci męskiej, dnia ósmego od narodzin zostawał obrzezany, i wtedy też nadawano mu imię. Zatem, wówczas Wcielony Bóg przyjął Swe ziemskie imię, a jednocześnie

Żłób czy grób? – metropolita Aleppo Paweł (Jazidżi) na Boże Narodzenie

Tekst, w moim tłumaczeniu, ukazał się pierwotnie 4 lata temu na cerkiew.pl. W nawiasach kwadratowych podano komentarze językowe i alternatywne formy tłumaczenia, co jest istotnym dla głębszego zrozumienia tekstu.

Pismo Święte rozpoczyna się Starym Testamentem, Księgą Rodzaju, następującym zdaniem: Na początku stworzył Bóg…, i cała ta Księga to opowieść o jednym wydarzeniu. To wydarzenie to powstała walka [słowo ṣirā’ użyte tutaj i później jest bardziej wielowymiarowe, oznacza też konflikt, przyp. tłum.] pomiędzy pragnieniem Boga, by być u boku człowieka w jego życiu, a odrzuceniem przez człowieka tego, by przyjąć wejście Boga i czynić następne kroki w Jego towarzystwie. Na tej walce pomiędzy tym Boskim Pragnieniem i ludzkim wahaniem by Je przyjąć opiera się cała historia Księgi.

Co się zaś tyczy wielkości tajemnicy Boskiej ekonomii [z(a)rządzenia] która była wypełniona w Starym Testamencie poprzez proroków, Prawa i posłanników, to polegała ona na tym, że