Jak dobrze przeżyć święto Ofiarowania Pańskiego?

Uwaga wstępna! Daty podaję według mineji, tj. kalendarza cerkiewnego – jeśli ktoś posługuje się starym stylem i nie pamięta faktycznych dat, a tylko te świeckie, to musi dodawać 13 dni. To, co piszę, wypływa z własnego doświadczenia, różnych zaobserwowanych tradycji – to tylko przykłady, nie żadna wyrocznia! Ufam jednak, że komuś może coś się z tego przydać, zwłaszcza żeby okres świąteczny się wyróżniał, by proza życia nas nie przygniatała, za to by co raz bardziej żyć Bożą Rzeczywistością. Bo o to chodzi przecież w życiu liturgicznym, a nawet ludowych obyczajach związanych z różnymi świętami i postami 😉

1. Podstawa to udział w nabożeństwach święta Spotkania Pańskiego (cs. Sretenje, potocznie również Gromnicznej). Ideałem jest, by być na wieczerni z litiją w wigilię święta (tj. 1 lutego) i ewentualnie jutrzni – obydwa nabożeństwa zawierają prawie wszystkie specjalne hymny święta, które pozwalają poznać jego treść i wczuć się w nie. Do tego to naturalne przygotowanie do Boskiej Liturgii. I to Liturgia jest najważniejsza, sprawowana w dniu święta (2 lutego), mimo że zawiera dosyć niewiele specjalnych hymnów i modlitw, ale tylko na niej można przyjąć Eucharystię – czyli Priczastie, to znaczy mieć faktyczny udział w wydarzeniach święta. Nie zawsze jednak możemy wziąć udział w jakimkolwiek nabożeństwie. Wówczas, wedle możliwości, warto być przynajmniej w okresie poświęcia (do 9 lutego włącznie) na jakimś nabożeństwie – sporo hymnów święta i tak usłyszymy.

Można też wysłuchać transmisji nabożeństw – wybór jest szeroki, w różnych językach i tradycjach lokalnych, sposobach śpiewu itd. Absolutnie NIE zastąpi to udziału we wspólnotowej modlitwie w świątyni, ale… Lepsze to, niż nic. Jeśli ktoś z rodziny albo znajomy udaje się na nabożeństwa, można poprosić tę osobę o przyniesienie chleba maczanego w winie z litiji i/lub prosfory z Liturgii, i po prostu spożyć je z namaszczeniem. Jeśli w dniu święta nie możemy być na Liturgii, napijmy się wody święconej rano, na czczo.

Gdy czytania Pisma Świętego – na wieczerni (Wj 13,1-13 oraz Iz 6,1-13 oraz Iz 19,1-21) i/lub jutrzni (Łk 2,25-32) i/lub Boskiej Liturgii (Hbr 7,7-17 oraz Łk 2,22-40) – w cerkwi, do której się wybieramy, są w niezrozumiałym dla nas języku, to przeczytajmy je sobie wcześniej, albo weźmy ich teksty (nawet zgrajmy na telefon czy Kindle’a), by je sobie śledzić w świątyni.

2. „Świątecznym gadżetem”

Syjonie, upiększ swoją świątynię i przyjmij Króla Chrystusa… – hymn Ofiarowania Pańskiego

Obchody święta Spotkania Pańskiego rozpoczynają się w wieczór 1 lutego nabożeństwem wieczerni. Jest to święto z grona 12 wielkich, więc wieczernia zwieńczona jest litiją – tj. procesją kleru wychodzącą na środek świątyni, litanijną modlitwą do wszystkich świętych i za cały świat oraz błogosławieństwem chleba, wina i oliwy. Po modlitwach litanijnych, a przed błogosławieństwem produktów spożywczych śpiewane są tzw. stichery na stichownie. Dlaczego na stichownie? Bo mają specjalne wersety-stychy wybrane odpowiednio na dane święto, które przetykające strofy-stichery. Mamy tutaj trzy stichery na ton 7 autorstwa św. Kosmy z Majumy oraz doksastikon na ton 8 św. Andrzeja z Krety. Święty Kosma żył w VIII wieku, urodził się w Jerozolimie, ale wcześnie został sierotą. Został adoptowany przez Sardżuna ibn Mansura – ojca św. Jana Damasceńskiego. Zatem, wychowywał się w syryjskim Damaszku. Następnie został mnichem w monasterze św. Saby Uświęconego, w ten sposób wracając do rodzimej Palestyny. W 743 mianowany biskupem Majumy w dzisiejszej Strefie Gazy.

Tutaj zostaje przedstawiona tylko pierwsza z owych trzech sticher. Co ciekawe, jest ona częścią nabożeństwa uroczystości Spotkania Pańskiego nie tylko w rycie bizantyjskim, ale też w rycie rzymskim. U łacinników

Chrystus Bóg nasz, oświecający będących w ciemnościach – troparion święta Ofiarowania Pańskiego (+ nagrania)

Święto Spotkania czy też Ofiarowania Pańskiego, albo – potocznie – Matki Bożej Gromnicznej – jak każde inne, ma główny hymn w postaci troparionu. Troparion ten przewija się na nabożeństwach cyklu dobowego oraz Boskiej Liturgii od wieczerni sprawowanej wieczorem 1 lutego, do oddania święta, czyli do 9 lutego włącznie. Jest on na ton pierwszy. W tym hymnie widać, że ta uroczystość ma zarówno charakter Pański, jak i Maryjny (Bogurodziczny). Pański – bo wyraźnie podkreśla się tu tożsamość i rolę Zbawiciela. Maryjny – bo od archanielskiego pozdrowienia Matki Bożej zaczyna się ten hymn. Jest tu też nawiązanie, poprzez określenie Syna Bożego Słońcem Sprawiedliwości, do troparionu Narodzenia Pańskiego, obchodzonego równo przed 40 dniami.

Troparion ten stanowi jednocześnie wprowadzenie do długiej drogi, którą rozpoczynamy albo w okresie tego święta, albo niedługo po nim: Przedpościa, Wielkiego Postu i Wielkiego Tygodnia. Wszystko po to, by dotrzeć do Zmartwychwstania Pańskiego w Jerozolimie, by mieć udział w Passze (czyli przejściu, wyzwoleniu z niewoli śmierci) Chrystusowej.

Co ciekawe, to jeden z troparionów znanych także na Zachodzie – stąd

„Bogurodzico Dziewico, nadziejo chrześcijan… ” – zadostojnik Spotkania Pańskiego (+nagrania)

Święto Spotkania Pańskiego, jak każde inne święto, ma pełny świąteczny kanon śpiewany na jutrzni, gdzie jego dziewiąta pieśń nawiązuje do Magnificat (Pieśni Bogurodzicy), stąd jest szczególnie poświęcona Matce Bożej. Święta z grona 12 największych – oraz kilka innych okazji – w trakcie wszystkich dni ich trwania przewidują na Boskiej Liturgii śpiew nie zwykłego hymnu na cześć Bogurodzicy „Godnym jest” (cs. Dostojno jest), lecz właśnie fragment dziewiątej pieśni kanonu – a ściśle, pierwszy z kilku wersetów uwielbieniowych oraz irmos (pierwsza zwrotka danej pieśni kanonu). Wówczas ten hymn nazywa się zadostojnikiem. Jest on też na ten sam ton, co kanon święta – w tym przypadku jest to ton trzeci.

Co ciekawe, prawosławni Arabowie

Ikona święta Spotkania Pańskiego

Ikona tegoż święta spoczywa na środku świątyni od 1 lutego wieczór do 9 lutego włącznie – o obchodach liturgicznych traktuje ten artykuł. Na świątecznej ikonie dostrzegamy dwie warstwy bogate w symbolikę: postaci Chrystusa, Bogurodzicy, Józefa Oblubieńca, starca Symeona i prorokini Anny oraz Świątynię Jerozolimską.

Najpierw przyjrzyjmy się warstwie osobowej. Zbawiciel spoczywa na rękach św. Symeona. Chrystus, choć jest malutkim dziecięciem, ma na sobie złotą szatę a nie pieluszki czy przepaski, co ukazuje to, że

Teraz pozwalasz odejść słudze Twemu… – kantyk Symeona

Kantyk Symeona, częściej w tradycji bizantyjskiej nazywany od pierwszych słów – w cerkiewno-słowiańskim to Nynie otpuszczajeszi – to hymn wywodzący się ze święta Spotkania/Ofiarowania Pańskiego obchodzonego 2 lutego (liturgicznie więcej tutaj, zaś treściowo w tym miejscu), gdyż to wówczas Starzec Symeon wypowiedział te słynne słowa, wychwalając Boga za spełnienie obietnicy, teoretycznie niemożliwej do realizacji.

Symeon, jak podaje tradycja, był 

Święto Spotkania Pańskiego – liturgicznie

Obchody rozpoczynają się 1 lutego wieczorem wieczernią z litiją lub czuwaniem (wieczernia z litiją + jutrznia + pierwsza godzina kanoniczna), 2 lutego jest sprawowana Boska Liturgia świąteczna (jeśli nie było jutrzni wieczór przed, to poprzedza ona Eucharystię), 3 lutego obchodzona jest pamięć świętych starca Symeona i prorokini Anny. Dziewiątego lutego następuje oddanie (zakończenie) święta Ofiarowania Pańskiego – wtedy po raz ostatni śpiewa się hymny święta oraz ikonę zanosi się ze środka świątyni do części ołtarzowej.

1. Wielka wieczernia
Pierwsze hymny święta to oczywiście stichery do psalmu Panie wołam do Ciebie (cs. Gospodi wozwah), zwieńczone doksastikonem na ton 6 autorstwa św. Jana Damasceńskiego, śpiewanego w trakcie wyjścia głównego celebransa i służby liturgicznej przed ikonostas ze świecami: