Urządźmy święto z palmami i gałązkami! – zadostojnik Wjazdu Pańskiego do Jerozolimy

Zadostojnik przysługuje niewielkiej kategorii dni roku liturgicznego – m. in. 12 największym świętom, do których zalicza się Niedziela Palmowa. To tak naprawdę irmos 9-tej pieśni kanonu jutrzni danego święta, powtarzany po prostu na Boskiej Liturgii w ramach zastąpienia podstawowego hymnu do Matki Bożej, czyli Godnym jest (cs. Dostojno jest).

Zadostojnik zazwyczaj śpiewany jest na ten sam ton co cały kanon, z którego się wywodzi – w tym przypadku na ton czwarty. Jednakże może być rozciągnięty z racji akcji liturgicznej – jego miejsce jest tuż po Anaforze Eucharystycznej, albo raczej: na jej zwieńczenie.

Tekst hymnu jest

Rozpiska Triody Postnej – cz. 8 (Sobota Wskrzeszenia Łazarza, Niedziela Palmowa, Wielki Tydzień)

WSTĘP
Z Bożą pomocą dotarliśmy do ostatniej części okresu Triody Postnej, po jakże długich wcześniejszych etapach. Za nami Przedpoście i 40 dni Wielkiego Postu – obydwa te podokresy prowadziły do najważniejszych dni w roku: Soboty Wskrzeszenia Łazarza i Niedzieli Palmowej oraz Wielkiego Tygodnia. Trzeba tu wyjaśnić, iż Sobota Łazarza i Niedziela Palmowa w Prawosławiu to jeden podokres, zaś Wielki Tydzień to drugi podokres rzeczonej Triody. I tak jest we wszystkich jego rytach wschodnich (choć nie pada nazwa Triod), nie tylko opisywanym tu bizantyjskim. Przedstawiam zatem rozpiskę czytań, stichosy synaksarionu streszczające wydarzenia uobecniane danego dnia, postu, koloru szat liturgicznych, itd. na prawosławny Wielki Tydzień oraz dwa dni w niego wprowadzające, bez których po prostu nie miałby on miejsca.

Należy tu też zaznaczyć, iż zasadniczo w tym czasie dzień liturgiczny zaczyna się nie od wieczora – czyli wieczerni – lecz jutrzni, gdzie powieczerze łączy treści dnia mijającego z już nadchodzącym. Są tu jednak dwa wyjątki. Pierwszy to wieczernia sprawowana w Sobotę Łazarza – to ona stanowi łącznik tego mijającego dnia z nadchodzącym, czyli Niedzielą Palmową. Drugi to Liturgia Wielkiej Soboty, która łączy się z wieczernią. Choć obecnie ma charakter proroczy, to pierwotnie była paschalną, stąd też występują już na niej motywy Zmartwychwstania. Jednak płaszczanica (Grób Pański) dalej będzie stała w cerkwi, a Noc Paschalną rozpoczniemy połunoszcznicą, gdzie jeszcze raz będzie rozbrzmiewał Kanon Wielkiej Soboty.

Wreszcie, wszystkie te dni są postne: tj. nie spożywa się mięsa i nabiału, zaś szczegóły charakteryzujące dany dzień zostaną podane. Podane przepisy postne są ideałem – należy je dostosować do swojego zdrowia fizycznego i duchowego.

Cały ten czas: Sobota Łazarza, Niedziela Palmowa i Wielki Tydzień to najważniejszy okres liturgiczny w Kościele prawosławnym. Na nowo przeżywamy wielkie, zbawcze wydarzenia, gdzie w Wielkim Tygodniu Jezus Chrystus, czyli Wcielone Słowo Boże, czyni wszystko nowym – tak, jak miało to miejsce w trakcie tygodnia opisanego na początku Księgi Rodzaju.

ROZPISKA: 

Posty w Kościele prawosławnym – próba zarysu ogólnego, prawidła żywieniowe i wypis dni

WSTĘP
Na początku należy przypomnieć, iż post to nie tylko pewne zmiany w żywieniu. To zmiana całościowa: inne teksty liturgiczne i wzmożona modlitwa; pokłony do ziemi; pewne ograniczanie przyjemności (niekoniecznie złych samych w sobie); większa uwaga dotycząca wszystkiego tego, co dzieje się w nas i wokół nas. Każdy post wiąże się – w wersji minimalnej – z brakiem spożywania mięsa oraz ograniczeniem liczby posiłków (często w praktyce do jednego, dwóch lub trzech); wielu powie, że post wyklucza także współżycie seksualne, ale to powinno być zawsze decyzją obydwojga małżonków. Choć w okresach postów wielodniowych w niektóre dni dopuszcza się wino, to tylko w niewielkich ilościach, dla wzmocnienia – dobrym zwyczajem pobożności ludowej jest zupełne powstrzymanie się od alkoholu w takich okresach. Na chrześcijańskim Wschodzie zasadniczo nie istnieją pojęcia rzymskie typu „post jakościowy” i „post ilościowy”, bo de facto każdy post prawosławny zawiera obydwie rzeczy.

Ponadto warto podkreślić, iż post w znaczeniu pierwotnym oznacza

Osiołek – felieton na Niedzielę Palmową

Ten mój tekst ukazał się oryginalnie na cerkiew.pl w 2014 roku.

Było to poszabasowe przedpołudnie w Jerozolimie, jakich wiele. Ludzie po wielkim dniu święta szabasu krążyli po wąskich uliczkach załatwiając różne sprawy, głośno rozmawiali, handel kwitł po przerwie… Interesy były nawet bardziej ożywione niż zwykle w pierwszym dniu tygodnia, bowiem zgodnie ze starożytnym obyczajem, to właśnie tego dzisiaj rodziny musiały wybrać zwierzę na ofiarę do zabicia na przypadającą już w ten piątek Paschę… Słońce prażyło, w końcu to już miesiąc Nisan…

U bram tego dużego miasta, w wiosce, gdzie stało kilka chatek, stał uwiązany, wraz ze swoją matką, bezimienny osiołek. Obserwował ludzi zmierzających do miasta, wychodzących z niego… W rozmowach

Cykle niedzielne w rycie bizantyjskim

Niedziela jest dniem pierwszym i jednocześnie ósmym, tj. wiecznym. To dzień zmartwychwstania naszego Pana i Zbawiciela, Jezusa Chrystusa. Stąd też niedziela stoi w centrum chrześcijańskiego życia liturgicznego – aczkolwiek należy zaznaczyć, iż sobota w Prawosławiu zachowuje wielkie znaczenie. I dlatego cykle niedzielne w Prawosławiu dominują, choć istnieje też trochę ważnych sobót, związanych z danymi świętami, a też ważne same w sobie, gdzie oczywiście najważniejsza jest Wielka Sobota.

Niedziela – podobnie zresztą, jak sobota – ma pewne własne cechy i elementy nabożeństw cyklu dobowego, różne od dni powszednich. Stąd też znakomita większość parafii prawosławnych sprawuje niedzielne wieczernię i jutrznię, a nie tylko Liturgię. Niedzielne wieczernia i jutrznia mają wprowadzić w centrum obchodzenia niedzieli – każda Liturgia to swego rodzaju Pascha, jest ona jednak szczególna w dniu wspominania Paschy, czyli niedzielę. Dlatego też

Od Hosanna do Krzyża – metropolita Jerzy (Khodr) na Niedzielę Palmową i Wielki Tydzień

Tekst w moim tłumaczeniu z arabskiego pierwotnie ukazał się dwa lata temu na stronie parafii św. Jana Klimaka w Warszawie na Woli: prawosławie.pl.

Wejście Władcy do Jerozolimy oznacza Jego akceptację Krzyża. Przewidywał On nie raz Swoje Męki i Zmartwychwstanie. I po tym, jak wskrzesił Swego przyjaciela Łazarza, wkroczył do Świętego Miasta, w czym

Ikona tryumfalnego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy – Niedzieli Palmowej

Niezależnie od lokalnej tradycji, ikona święta wjazdu Pańskiego do Jerozolimy (o którego treści więcej tutaj), obchodzonego zawsze na tydzień przed Wielkanocą, w tzw. Niedzielę Palmową, ma bardzo podobny schemat. Ikona ta powinna być wyniesiona na środek świątyni w Sobotę Łazarza wieczorem, ewentualnie w Niedzielę Palmową rano; jest ona również niesiona na czele procesji tego dnia, jeśli tylko takowa się odbywa (więcej o liturgice tego dnia w tym wpisie); to wydarzenie stanowi również popularny motyw fresków cerkiewnych.

Koptyjska ikona

W centrum widzimy Jezusa Chrystusa siedzącego na osiołku – ok, czasem trochę przypomina konia, jednak wskazaniem na gatunek zwierzęcia jest pokorne schylenie jego głowy, jeśli nie przypomina właściwego czworonoga kopytnego. Jezus prawą ręką błogosławi witający Go lud, zaś w lewej