Świętego pierwszego męczennika Stefana/Szczepana – trzeci dzień świąt Bożego Narodzenia (27 grudnia)

Trzeciego dnia świąt Bożego Narodzenia, czyli 27 grudnia, Cerkiew prawosławna obchodzi pamięć pierwszego męczennika: archidiakona Szczepana, znanego też jako Stefan – kwestia po prostu transkrypcji imienia, osoba jest ta sama. Pierwotnie jego dzień był obchodzony 26 grudnia, czyli Drugiego Dnia Świąt, co zachował Kościół rzymskokatolicki – ryt bizantyjski i ryt koptyjski musiał przenieść jego obchody na kolejny dzień z racji święta soboru Najświętszej Bogurodzicy, o czym więcej tutaj. Z drugiej jednak strony, trzeci dzień to zmartwychwstanie, co jest ważne w przypadku Szczepana: pokazanie, że umiera on po to, by mieć udział w zmartwychwstaniu Chrystusa, i np. ryt aramejski (zachodniosyryjski) obchodzi jego pamięć… Trzeciego dnia Epifanii.

Święty Szczepan był pierwszym z siedmiu diakonów ustanowionych, by pomagać przy pracy społecznej w kształtującej się wówczas

Sobór Najświętszej Bogurodzicy – II dzień świąt Bożego Narodzenia (26 grudnia)

I WPROWADZENIE
Drugiego dnia świąt Bożego Narodzenia, czyli 26 grudnia, Cerkiew prawosławna obchodzi najstarsze maryjne święto, na Zachodzie znane jako Matki Bożej Rodzicielki (obecnie przeniesione tam na 1 stycznia, tym samym kasując święto Obrzezania Pańskiego), zaś na Wschodzie jako sobór czy też synaksa Najświętszej Bogurodzicy. Sobór w językach słowiańskich czy synaksa w greckim oznacza „zebranie” – to kumulacja, zebranie wszystkich świąt poświęconych Bogurodzicy właśnie tego dnia. Dlaczego tak? Bo akurat to święto dwudziestego szóstego grudnia ukazuje najważniejszą, pierwszorzędną rolę Najświętszej Maryi Panny, a tą jest wydanie na świat Syna Bożego.

Mówią o tym dwie

Ikona Bożego Narodzenia

Chrystus się rodzi, wysławiajcie! Chrystus z niebios, spotykajcie! Słysząc te pierwsze słowa Kanonu Bożego Narodzenia, podchodzimy do ikony wyniesionej na środek cerkwi – w zależności od tradycji, po Liturgii św. Bazylego w Wigilię, w trakcie sticher wielkiego powieczerza lub w czasie śpiewu polileosu na jutrzni. Podchodzimy, i całujemy tę ikonę, niejako faktycznie spotykając i wysławiając długo Oczekiwanego, Nowonarodzonego Mesjasza, Syna Bożego.

Często ta ikona w okresie świątecznym jest również wystawiona w prawosławnych domach. W krajach arabskich ikona ta jest

BOŻE NARODZENIE – CHRYSTUS SIĘ RODZI!

Boże Narodzenie. Święto Narodzenia naszego Pana i Zbawiciela Jezusa Chrystusa. Święto Wcielenia Odwiecznego Boga. Zimowa Pascha.

Irmos pierwszej pieśni Kanonu Bożego Narodzenia:
Chrystus się rodzi, wysławiajcie!
Chrystus z niebios, spotykajcie!
Chrystus na ziemi, wywyższajcie!
Śpiewaj Panu cała ziemio,
z weselem zaśpiewajcie ludzie,
albowiem chwalebnie wysławił się.

Jego śpiew w 13 językach:

Troparion Bożego Narodzenia:
Narodzenie Twoje, Chryste Boże nasz,
zajaśniało światu światłem poznania,
bo przez nie służący gwiazdom,
od gwiazdy nauczyli się oddawać cześć Tobie, Słońcu prawdy,
i poznali, że Ty jesteś Wschodem z wysokości.
Chwała Tobie, Panie.

Jego śpiew w 11 językach: 

Porządek liturgiczny Nocy Bożonarodzeniowej (+ nagrania)

Czy prawosławni chrześcijanie mają Pasterkę? Poniekąd. Tak samo jak w Paschalną Noc, tak i w Bożonarodzeniową Noc nie jest sprawowane jedno nabożeństwo, a właściwie ich ciąg: wielkie powieczerze z litiją, jutrznia, czasy/kilka kolęd, Boska Liturgia. Poniżej je opiszę, przytaczając też treść niektórych hymnów z danego momentu po polsku, również z nagraniami w różnych językach i tradycjach.
Kolor szat liturgicznych: raczej biały, u Serbów i Arabów może być czerwony.

I WIELKIE POWIECZERZE
Nabożeństwo powieczerza jest typowe dla monasterów; w parafiach sprawowane jest kilka razy w roku – no, w tradycjach południowych nieco częściej. W typikonie jest wyraźnie napisane, że niezależnie w jaki dzień Boże Narodzenie by nie wypadało, powieczerze, i to w formie wielkiej, trzeba zawsze odsłużyć. De facto jest to nabożeństwo jeszcze Wigilii Bożego Narodzenia. Są trzy warianty jego sprawowania, co się tyczy pory:
a) po południu, celebrowane osobno, po czym ludzie udają się na wieczerzę wigilijną – tradycja serbska;
b) po południu, celebrowane z następującą bezpośrednio po nim Jutrznią Bożonarodzeniową – bywa to w Polsce, w Bułgarii;
c) późnym wieczorem (22, 23 godzina), wtedy zaczyna ono cykl nabożeństw Nocy Bożego Narodzenia.

Przebieg tego nabożeństwa: 

23 i 24 grudnia – Wielki Piątek i Wielka Sobota, czyli Wigilia Bożego Narodzenia

Dwudziesty trzeci i dwudziesty czwarty grudnia to Wielki Piątek i Wielka Sobota w jednym. Nie zapominajmy o tym 24 grudnia, czyli w dzień prawosławnej Wigilii Bożego Narodzenia.

Na wieczerni 22 grudnia, czyli technicznie już 23 grudnia, słyszymy taką sticherę (poniżej jej śpiew po angielsku):

Teraz wypełnia się słowo Proroka Izajasza:
Nieograniczony Pan jest zawarty w łonie Dziewicy;
Spieszy Ona, by urodzić Go jak najbardziej cudownie.
Niech Boska pieczara będzie gotowa;
przygotuj się, Betlejem, albowiem Król upodobał sobie spocząć w tobie;
O żłobie, przyjmij Chrystusa jako Dziecię owinięte jasełkami –
Ono w Swej dobroci przychodzi uwolnić ludzi z kajdan grzechu.

Liturgicznie Wigilia rozpoczyna się od wieczerni 23 grudnia. Na jej koniec śpiewany jest już nie troparion Przedświęcia, lecz troparion Wigilii Bożego Narodzenia:

Niegdyś przyszła do Betlejem Mariam,
zapisać się ze starcem Józefem,
jako pochodzący z potomstwa Dawidowego,
nosząc w łonie poczętego bez nasienia.
Nadszedł czas narodzin i nie znalazło się ani jedno miejsce w gospodzie,
ale pięknym pałacem wydała się Królowej grota.
Chrystus się rodzi, aby podnieść nasz upadły obraz.

Śpiew w języku cerkiewno-słowiańskim: 

Raduj się, Święty Krzyżu! – Boże Narodzenie jako Zimowa Pascha (felieton + nagranie)

Ten mój autorski tekst ukazał się rok temu na cerkiew.pl.

Od dziesięciu lat słuchamy i – w miarę możliwości śpiewamy – w domu, począwszy od wigilijnego wieczoru, kolędy różnych języków i tradycji, wśród nich są również rumuńskie. Nie znam rumuńskiego, ale jedno zdanie kolędy Asta-i seara de Craciun zawsze bardzo mnie porusza; mianowicie, w drugiej zwrotce pada zawołanie: Bucura-Te Sfanta Cruce! i na tyle się orientuję, by zrozumieć, że oznacza to Raduj się, Święty Krzyżu! Na pierwszy rzut oka, tudzież na pierwszy dźwięk, ktoś może się zdziwić – co to ma wspólnego z Narodzeniem Chrystusa? Otóż, wszystko.

Bo ta druga myśl, już po jakiejś refleksji, latach